یک ماه و هشت روز از بسته بودن دروازه ریاست پاسپورت به روی مراجعان میگذرد. در این جریان تنها افراد وابسته به طالبان و کمیشنکاران به پاسپورت دسترسی دارند. متقاضیان عادی پاسپورت از وقفه طولانی و وضعیت ناروشن این ریاست شکایت دارند و طالبان را به گروگانگیری شهروندان متهم میکنند. شهروندان میگویند که دریافت پاسپورت حق قانونی آنان است، اما مقامهای طالبان آنان را از این حق شهروندی محروم ساختهاند. در حال حاضر صدها هزار تن بهصورت آنلاین درخواست دادهاند و تقاضای پاسپورت دارند. همچنان هزاران بیمار چشم به راه دریافت پاسپورت نشستهاند تا جهت درمان به کشورهای همسایه سفر کنند. طالبان اما بیخیال از رنج شهروندان، روند توزیع پاسپورت را متوقف کردهاند و با وجود درخواستهای مکرر متقاضیان، حتا علت اصلی بسته بودن ریاست پاسپورت را توضیح نمیدهند.
بشارت، باشنده کابل، پنج ماه پیش فورم آنلاین پاسپورت را خانهپری کرده و منتظر نوبت است تا پاسپورت دریافت کند، اما تاکنون نوبتش فرانرسیده است. او در صحبت با روزنامه 8صبح میگوید: «زندهگی در کابل برایم دلگیر شده و باید طرف خارج بروم و یک چند روز زندهگی کنم. در کشوری که حکومتش زیر دست طالبان باشد، زندهگی لذت ندارد.» او میخواهد پس از دریافت پاسپورت، نخست به ایران و سپس به ترکیه برود. بشارت میافزاید: «طالبان سیوچند میلیون شهروند کشور را گروگان گرفته و پاسپورت که حق قانونی ما است، برایما نمیدهند که از همین خاک بیرون شویم.»
احمدرشاد، جوان دیگری است که به دلیل وضعیت نابهسامان سیاسی و اقتصادی حاکم در کشور، قصد دارد با خانوادهاش به ایران برود. او برای سه عضو خانوادهاش پاسپورت گرفته است و تنها دو خواهر جوانش پاسپورت ندارند. رشاد میگوید که برای خواهرانش فورم آنلاین پاسپورت را خانهپری کرده و منتظر نوبت است، اما ریاست پاسپورت باز نمیشود. او میافزاید: «هر روز یک بار سایت ریاست پاسپورت را چک میکنم. چند بار عریضهام را گرفته پشت ریاست هم رفتهام. نه نوبتم میرسد و نه هم بدون فورم پاسپورت میدهند. دلم به کفیدن آمده است.»
افزون بر این، هزاران شهروند دیگر که برای درمان بیماریهای گوناگون میخواهند به کشورهای همسایه بروند، نیز برای ازسرگیری فعالیت ریاست پاسپورت و رسیدن نوبتشان روزشماری میکنند. این بیماران میگویند که درمان در کشورهای همسایه در مقایسه با افغانستان، ارزان و قناعتبخش است.
محمدیوسف، یکی از بیماران قلبی است که برای درمان به یکی از شفاخانههای خصوصی شهر کابل مراجعه کرده است. نتیجه معاینات اینجوگرافی او نشان میدهد که یکی از شریانهای قلبش مسدود است. او باید عملیات جراحی را سپری کند و ابزاری در رگهای قلبش نصب شود. محمدیوسف برای سپری کردن این عملیات باید 150 هزار افغانی تحویل شفاخانه دهد. این بیمار از وضعیت بد اقتصاد خانوادهاش سخن میگوید و میافزاید: «نصف این پول را قرضه گرفتهام تا عملیات شوم و اگر پاسپورت میدادند و پاکستان میرفتم، با اطمینان خاطر عملیات میشدم و پیسه هم کمتر مصرف میشد.» محمدیوسف تأکید میورزد: «اگر پاسپورت میداشتم و پاکستان میرفتم، با 50 هزار افغانی یک اسپرنگ تیر میشد.»
صالحمحمد، باشنده بغلان، مادرش را برای درمان تا مرز پاکستان برده، اما موفق نشده است که بدون پاسپورت وارد خاک این کشور شود. وضعیت مادر بیمارش خوب نیست. صالحمحمد حتا حاضر شده 33 هزار افغانی رشوت بدهد تا سند عبور از مرز میان افغانستان و پاکستان بدون پاسپورت یا «باردر پاس» را خریداری کند، اما موفق نشده و مجبور شده مادرش را برای درمان به کابل بیاورد. این باشنده بغلان با عصبانیت از بسته بودن ریاست پاسپورت، انتقاد میکند و از طالبان میخواهد که روند توزیع پاسپورت را هرچه زودتر از سر بگیرند.
اینهمه در حالی است که روند توزیع پاسپورت در کشور از 16 میزان سال روان به این سو متوقف شده است. ریاست پاسپورت از نهادهای زیرمجموعه وزارت امور داخله است و از سوی سراجالدین حقانی، وزیر امور داخله طالبان، مدیریت میشود. این ریاست حدود یک ماه و هشت روز پیش اعلام کرد که روند توزیع پاسپورت به دلیل آوردن تغییرات در تجهیزات و سیستمهای تخنیکی، متوقف میشود. در اعلامیه این ریاست آمده است: «هر وسیله و تجهیزات بنا بر استفاده و گذشتن وقت رو به استهلاک میگراید. از اینکه در مرکز روزمره حدود چهار الی پنج هزار پاسپورت صادر میگردد، وسایل مربوطه آنها نیاز به ترمیم و تبدیل دارند. پروسه ترمیم و تبدیل تجهیزات ضرورت به زمان دارد، لذا الی ختم پروسه، توزیع پاسپورت معطل است.»
با وجود نشر این اعلامیه اما گزارشها حاکی از آن است که روند توزیع پاسپورت برای افراد طالبان و کمیشنکاران روزانه جریان دارد. شماری در گفتوگو با روزنامه 8صبح میگویند که کمیشنکاران امر یک جلد پاسپورت را در بدل یک هزار و 200 دالر امریکایی از مسوولان ریاست پاسپورت خریداری میکنند. به گفته آنان، افراد طالبان با آوردن مکتوب رسمی از نهادهای مربوطه میتوانند پاسپورت دریافت کنند. کارمندان ریاست پاسپورت هفتهای سه روز به نوبت سر کار میروند و به افراد طالبان پاسپورت توزیع میکنند. کارمندان رسمی ریاست پاسپورت اما نمیدانند روند توزیع پاسپورت برای متقاضیان عادی روی چه علتی بسته است و چه زمانی از سر گرفته خواهد شد.
از این پیش، منابع معتبری از ریاست پاسپورت به روزنامه 8صبح تأیید کردهاند که وسایل و تجهیزات این ریاست نیاز به ترمیم ندارد، بلکه اختلافهای درونگروهی طالبان برای احراز کرسی این ریاست، سبب شده که روند توزیع پاسپورت متوقف شود. به تعقیب اطلاعات این منابع، عبدالحکیم حمیدی در ۲۴ میزان از سمت ریاست اداره پاسپورت برکنار شد و مولوی عبدالکریم حسیب جای او را اشغال کرد. در جریان یک سال گذشته این سومین عضو گروه طالبان است که این سمت را اشغال کرده است. از این پیش عبدالحکیم حمیدی برای مدت هشت ماه بهعنوان رییس پاسپورت وظیفه اجرا کرد. پیش از او، عالمگل حقانی برای مدت بیش از پنج ماه در رأس این ریاست قرار داشت. عالمگل حقانی به دلیل فساد اخلاقی و کمیشنکاری برادرش از این سمت کنار زده شد، اما هنوز مشخص نشده که دلیل برکناری عبدالحکیم حمیدی چه بوده است.
هرچند ریاست پاسپورت یکی از منابع عایداتی برای طالبان شمرده میشود، اما روشن نیست که روی چه دلیلی خدمات توزیع پاسپورت از سوی این گروه متوقف شده است. طالبان در یک ماه و هشت روز گذشته در این باره ابراز نظر خاصی نکردهاند، اما گمانهزنیهایی در شهر کابل بهویژه در جمع کمیشنکاران وجود دارد که کتابچه سفید پاسپورت رو به اختتام است و از همین رو، طالبان توزیع پاسپورت به شهروندان عادی را معطل قرار دادهاند. کارمندان ریاست پاسپورت اما این گمانهزنیها را خلاف حقیقت میدانند. مسوولان ریاست پاسپورت تاکنون در این باره چیزی نگفتهاند.