شماری از خبرنگاران و دستاندرکاران رسانههای افغانستان که پس از تسلط دوباره طالبان به ایران فرار کردهاند میگویند که با مشکلات متعدد در آن کشور دستوپنجه نرم میکنند. آنان با چالشهای اقتصادی، بیکاری، نداشتن دسترسی به سرپناه و اسناد قانونی برای ادامه زندهگی در ایران روبهرو هستند. این خبرنگاران از آغاز موج جدیدی از اخراج اجباری پناهجویان و مهاجران از ایران ابراز نگرانی میکنند. آنان میگویند که اگر به صورت اجباری اخراج شوند، با تهدیدات جدی امنیتی از جمله بازداشت توسط اداره استخبارات طالبان مواجه خواهند شد. آنان تاکید میکنند که با گذشت دوونیم سال از رفتنشان به ایران، تا کنون به پروندههای مهاجرتیشان از سوی شماری از کشورهای اروپایی بهویژه فرانسه به صورت جدی رسیدهگی صورت نگرفته است. این خبرنگاران از کشورها و همچنان نهادهای پشتیبان رسانهها خواستار تخلیه هرچه زودترشان از ایران هستند.
بهدنبال آغاز موج جدیدی از اخراج اجباری مهاجران اهل افغانستان از ایران، دهها تن از خبرنگاران که پس از سقوط حکومت پیشین به آن کشور رفتهاند نیز در خطر اخراج اجباری قرار دارند.
مصطفا، یکی از خبرنگاران اهل افغانستان است که بیشتر از دو سال میشود به دلیل تهدیدات امنیتی با خانوادهاش به ایران رفته است. مصطفا میگوید، با آنکه ماهها میشود در سفارت فرانسه مصاحبه داده است، اما تا کنون جوابی از سوی این سفارت دریافت نکرده است. او از آغاز موج جدیدی از اخراج اجباری پناهجویان و مهاجران از ایران ابراز نگرانی میکند.
وی تصریح میکند: «متاسفانه در ایران مهاجرستیزی به اوج خود رسیده است و برخورد و رد مرز کردن مهاجران افغانستانی توسط پولیس ایران و تحویل آنها به رژیم طالبان، نگرانی امنیت جانی خبرنگاران را افزایش داده است.»
به گفته مصطفا، اگر این خبرنگاران بهصورت اجباری اخراج شوند با تهدیدات جدی امنیتی از جمله بازداشت توسط اداره استخبارات طالبان مواجه خواهند شد.
امین آرمان، یکی از دیگر از خبرنگاران در تبعید است. او مدت پنج سال در رسانههای مختلف افغانستان بهعنوان خبرنگار و تحلیلگر مسایل سیاسی کار کرده است. آرمان نیز حدود دو سال پیش به ایران رفته است. او نداشتن اسناد اقامتی، کارت بانکی و مساعد نبودن زمینه کار را از عمدهترین مشکلات خبرنگاران افغانستان در ایران میداند.
آرمان میافزاید: «وضعیت خبرنگاران اهل افغانستان در ایران بسیار اسفناک است. هرکدام ما در این جا نگران سرنوشت خود و خانوادههایمان هستیم. ما خبرنگاران نه راه پسرفت به افغانستان را داریم و نه راه ماندن در این کشور را.»
او تاکید میکند که بیشتر خبرنگاران افغانستان در ایران به دلیل کندی در روند درخواست پناهندهگیشان و مشکلات موجود در ایران به بیماریهای روانی مبتلا شدهاند.
شماری از خبرنگاران زن نیز میگویند که وضعیت جاری در ایران بیشتر از همه شرایط را برای آنان دشوار کرده است.
لیدا خُرمی که از سال ۲۰۱۱ تا تسلط دوباره طالبان در رسانههای محلی ولایت سمنگان بهعنوان خبرنگار و گوینده کار کرده، از یازده ماه به اینسو در ایران بهسر میبرد.
او میگوید: «در این مدت بدون فامیل در یکی از خوابگاههای دخترانه ایران بهسر میبرم و با مشکلات زیاد مواجه هستم، از تمدید نشدن ویزه گرفته تا مکان درست و امن که برای ما وجود ندارد. از طرفی هم با مشکلات روحی مواجه هستیم.»
این خبرنگاران تاکید میکنند که با گذشت ماهها از رفتنشان به ایران، هنوز به پروندههای مهاجرتیشان از سوی شماری از کشورهای اروپایی بهویژه فرانسه بهصورت جدی رسیدهگی صورت نگرفته است.
امین میرزاده، یکی دیگر از خبرنگاران در تبعید میگوید که با توجه به وضعیت جاری در ایران، کشورها و نهادهای حامی خبرنگاران باید هرچه زودتر به پروندههای آنان رسیدهگی کنند.
میرزاده تصریح میکند: «هر لحظه امکان اخراج خبرنگاران به دلیل تمام شدن مهلت ویزههای ما وجود دارد. کشورهای اروپایی بهویژه فرانسه باید پروندههای ما را بهگونه سریع پیگیری کند تا از این مشکلات نجات پیدا کنیم.»
بربنیاد آمارهای غیررسمی، در حال حاضر دستکم ۸۰ خبرنگار با خانوادههایشان در ایران زندهگی میکنند.
پس از تسلط طالبان بر افغانستان در ۱۵ آگست سال ۲۰۲۱، شمار زیادی از خبرنگاران و دستاندرکاران رسانهها کشور را ترک کردهاند. آنهایی که در کشور باقی ماندهاند مجبور به سکوت شده و یا تن به خودسانسوری دادهاند.
تعدادی از این خبرنگاران در جریان عملیات تخلیه به کشورهای غربی انتقال داده شدند، اما بخش اعظم خبرنگاران و کارمندان رسانهای افغانستان به کشورهای همسایه چون ایران و پاکستان پناه بردهاند.