واکنش شهروندان به اظهارات ملا هبت‌الله؛ افغانستان قلمرو بی‌قانون است
طالبان با سقوط نظام جمهوری، همه قوانین و ساختارهای حقوقی کشور را لغو کرده‌اند. این گروه پس از برگشت به قدرت در اسد سال گذشته، مشارکت سیاسی، واقعیت‌های اجتماعی و اراده شهروندان در تعیین سرنوشت جمعی را نادیده گرفتند. افغانستان تنها کشوری است که قانون اساسی ندارد و نظام مدیریتی و اقتصادی آن بر‌مبنای فتواهای مذهبی طالبان به پیش می‌رود. یک نوار صوتی منسوب به ملا هبت‌الله آخوندزاده، رهبر طالبان، این روزها در رسانه‌های اجتماعی دست‌به‌دست می‌شود. رهبر طالبان در این نوار صوتی جنگ‌جویانش را سرپرستان «ملت و امت» خوانده است. آخوندزاده مخالفت‌های درون‌گروهی طالبان را «معامله‌گری برای کسب امتیاز» توصیف کرده و هشدار داده است که در صورت تداوم اختلاف‌ها، رژیم این گروه تاب نخواهد آورد. با این حال، شهروندان کشور طالبان را به انحصار قدرت، عدم رعایت قانون و محروم نگه داشتن شهروندان از مشارکت سیاسی، متهم می‌کنند. به گفته آنان، طالبان کشور را به میدان انتقام‌جویی‌ها و بازداشت‌های غیرقانونی مبدل کرده‌اند و این کشور در حال حاضر قلمرو بی‌قانونی است.
طالبان در یک سال و نُه ماه گذشته افغانستان را بدون قانون اساسی و سایر قوانین وضعی نافذه نگه داشته‌اند. رهبران این گروه مبنای مدیریت کشور را فتواهای «شرعی» می‌دانند و در مقابل همه ارزش‌ها و دستاوردهای بیست سال گذشته ایستاده‌اند. این گروه واقعیت‌های جامعه نوین افغانستان را نادیده گرفته و آن را پدیده‌های «کفری» می‌خوانند. طالبان شیوه‌ای از حکومت‌داری را به نمایش گذاشته‌اند که شهروندان هیچ نقشی در آن ندارند و رعیت‌های مجبور و مکلف به تطبیق اوامر این گروه می‌باشند.
در تازه‌ترین مورد، فایل صوتی منسوب به ملا هبت‌الله آخوندزاده، رهبر این گروه، منتشر شده که او طالبان را سرپرست «ملت و امت» توصیف کرده است. او همچنان در این نوار صوتی از شیوه حکومت‌داری طالبان انتقاد و اعضای این گروه را به «معامله‌گری» متهم کرده است. هنوز مشخص نیست که این نوار صوتی چه زمانی ثبت شده، اما به نظر می‌رسد که در جمعی از عالمان دین و مسوولان ارشد این گروه سخنرانی کرده است.
آخوندزاده در این نوار طالبان را به «خویش‌خوری» و در نظر نگرفتن مصلحت‌های عمومی متهم می‌کند. او خطاب به رهبران این گروه می‌گوید: «شریعت را در جان، خانه و محیط کاری خود تطبیق کنید.» رهبر طالبان اما در هیچ سخنرانی‌‌ای از نقش شهروندان در تعیین سرنوشت جمعی و مشارکت سیاسی سخن نگفته است. او به اختلاف‌های میان‌گروهی و انتقاد برخی از چهره‌های طالبان نیز واکنش نشان داده و گفته است که در امور یک‌دیگر مداخله و رقابت نکنند.
این نگرانی رهبری طالبان در حالی این روزها از طریق شبکه‌های اجتماعی دست‌به‌دست می‌شود که پیش از این سراج‌الدین حقانی، سرپرست وزارت داخله طالبان و محمدیعقوب مجاهد، سرپرست وزارت دفاع این گروه، از شیوه حکمرانی ملا هبت‌الله آخوندزاده در رسانه‌ها انتقاد و او را به انحصارطلبی متهم کرده‌اند. با این حال، شهروندان کشور در واکنش به اظهارات تازه رهبر طالبان می‌گویند که آخوندزاده بر پیروی بی‌چون‌و‌چرای مردم از رژیم طالبان تاکید کرده و هیچ اشاره‌ای به حقوق شهروندان در مشارکت سیاسی و ایجاد نظام مبتنی بر اراده مردم نداشته است.
مجید بهنام که بیش از یک سال تجربه زنده‌گی زیر حاکمیت طالبان در افغانستان را دارد، به روزنامه ۸صبح می‌گوید که طالبان قدرت را غصب کرده‌اند و به انتخابات، حق رای و مشارکت شهروندان در تصمیم‌های سیاسی باور ندارند. به گفته او، نظام دل‌خواه طالبان، محرومیت کامل شهروندان از حقوق اساسی‌شان است. از نظر این شهروند، طالبان به هیچ جریان سیاسی و مدنی حق اعتراض و مخالفت با این گروه را نمی‌دهند و هر کسی را که متفاوت‌تر از خود دریابند، سرکوب می‌کنند. او می‌افزاید: «متاسفانه طالبان مردم را به رمه تشبیه می‌کنند و خود را چوپان می‌دانند. در جهان مدرن شیوه‌ای را که طالبان پیش گرفته‌اند، شرم‌آور و توهین به تمام ارزش‌های انسانی است. حیران می‌مانم که جهان در یک گوشه‌ای از دنیا افراطیت را نکوهش می‌کند، اما با این گروه تعامل دارد و آنان را به قدرت رسانده است. ما متاسفانه برای سالیان زیادی چوب سوخت و مواد خام تروریسم هستیم.»
جمیله جعفری، شهروند دیگری است که تجربه سخت و طاقت‌فرسای زنده‌گی در زیر حاکمیت طالبان را دارد. او می‌گوید: «باید زن بود و در افغانستان زنده‌گی کرد و بعد قضاوت کرد که طالب و حاکمیت طالب یعنی چه. رنج و دردی را که در این مدت سپری کرده‌ام، جز این‌که حس کنم، قابل بیان نیست. آن‌چه از رنج زن و محرومیت زن افغانستان روایت می‌شود، گوشه‌ای از غم‌ها و مصیبت‌هایی است که زنان در زیر حاکمیت این گروه با آن دست‌وپنجه نرم می‌کنند.» خانم جعفری علاوه می‌کند: «سخنرانی ملا هبت‌الله، این نماد زن‌ستیزی و آپارتاید جنسیتی علیه زنان را شنیدم. او مثل همیشه بر تطبیق شریعت مورد نظرش تاکید کرده. شریعتی که از نظر او، زن جز تسلیم‌پذیری و برده‌گی به چیز دیگری نیندیشد. برای ما این سخنان و سایر رفتارهای طالبان چیز تازه و غریبه نیست. هر چه از دهن و مغز طالب بیرون بیایید، ضد زن و ضد حقوق بشر است. از همین خاطر راهی جز ایستاده‌گی جمعی و بیرون راندن این‌ها از وطن نمی‌بینم. نباید خود را فریب داد و به گپ‌های فریبنده جهان و دوستان این گروه، فریب خورد. طالب تغییرپذیر نیست و فعلاً دورانش است، هر چه دلش شد انجام می‌دهد و به هیچ کسی هم پاسخگو نیست.»
شکیلا از آموزگاران بازنشسته است. او که به اندازه موهای سفیدش تباشیر به دست گرفته و پای صنف ایستاده، می‌گوید: «ضرورت به شنیدن یا نشنیدن سخنان فلان کلان طالب نیست. طالب را ما از اول می‌شناختیم و حال هم می‌شناسیم. طالب که به حق اعتراض، به انتخابات، به مشارکت و آزادی و تحصیل باور داشته باشد، دیگر طالب نیست. وقتی این‌همه را از طالب انتظار دارید، سر خود باید شک کنید، نه سر طالب. هبت‌الله چیزی را می‌گوید که ملا عمر گفته بود و تغییر در گفتارشان نیامده است. ما همه را تجربه کرده‌ایم.»
همچنان شریف‌الله رحمتی (نام مستعار) از کارمندان دولت پیشین که اکنون نیز در یکی از اداره‌های تحت کنترل طالبان کار می‌کند، در صحبت با روزنامه ۸صبح می‌گوید: «از مجبوری همین‌جا هستیم. یک عسکر طالب از ما که یک عمر درس خوانده‌ایم، تجربه حاصل کرده‌ایم، اولویت دارد و به طرف ما به‌عنوان یک برده و مزدور دیده می‌شود. فکر می‌کنند ما را به غنیمت گرفته‌اند. وقتی گپ‌های این‌ها [طالبان] را در مورد شریعت می‌شنوم، دلم از شریعت سیاه می‌شود. اگر شریعت همین چیزی است که ملا هبت‌الله می‌گوید، مردم همه از آن رویگردان خواهند شد. فکر نمی‌کنم گپ‌های طالب‌ها مطابق شریعت باشد. اگر شریعت هم باشد، جهان تغییر کرده، باید واقعیت‌های جهان را هم در نظر گرفت.»
مریم فیروزی (نام مستعار) از دختران معترض است. او در‌باره اظهارات تازه ملا هبت‌الله می‌گوید: «طالبان قدرت را غصب کرده‌اند. زورگیری و غصب برای‌شان عادی است. حال هم بین خود به خاطر زورگیری و تصاحب قدرت اختلاف دارند. طالبان به انتقال قدرت از راه‌های مشروع نمی‌اندیشند. فکر می‌کنند نماینده تام‌الاختیار خدا هستند و مردم باید از آن‌ها اطاعت کنند. ملا هبت‌الله آخوندزاده، در یک سال و چند ماه گذشته به‌خوبی چهره اصلی طالبان را برملا می‌سازد. طالب را باید در سخنان او شناخت، نه در لفاظی‌های چهره‌های این گروه که در کنفرانس‌ها اشتراک می‌کنند.»
به گفته این دختر معترض، ملا هبت‌الله آخوندزاده، رهبر طالبان، چهره واقعی و نگاه کلی طالبان به حاکمیت و نوع مواجهه این گروه با شهروندان را مشخص می‌سازد. به گفته او، سخنان تازه او نیز نشان می‌دهد که طالبان هیچ حقی به مردم قایل نیستند.
شهروندان کشور در حالی از افغانستان به‌عنوان «قلمرو بی‌قانون» یاد می‌کنند که طالبان در بیش از یک‌ونیم سال گذشته، بیشتر از ۲۰ فرمان ضد زن صادر کرده‌اند. بر‌اساس دستورهای طالبان، دختران و زنان از حق آموزش، تحصیل، کار و سایر فعالیت‌های اجتماعی محروم شده‌اند. دستورهای صادر‌شده این گروه علیه زنان سبب شده که آنان از حضور در سیاست، اجتماع و کار محروم شوند و به‌شکل سیستماتیک مورد حذف قرار بگیرند.
با این حال، پیش از این اتحادیه اروپا نیز سیاست‌های طالبان در قبال زنان را «آپارتاید جنسیتی» خوانده است. جوزپ بورل، مسوول سیاست خارجی این اتحادیه، روز پنج‌شنبه، ۴ حوت، در حاشیه نشست مجمع عمومی سازمان ملل گفت که طالبان «آپارتاید جنسیتی» را در افغانستان اجرا کرده‌اند و این اقدام برای اروپا قابل تحمل نیست.
آنتونی بلینکن، وزیر خارجه ایالات متحده امریکا، نیز در هفتادوپنجمین سالگرد تاسیس اعلامیه جهانی حقوق بشر، گفت که فرمان‌های پیهم رهبر طالبان راه تعامل با این گروه را بسته است. او افزود: «ما شاهد سرکوب شدید زنان و دختران در افغانستان هستیم.»
افزون بر وزیر خارجه امریکا، مایکل مک‌کال، رییس کمیته روابط خارجی مجلس نماینده‌گان ایالات متحده امریکا، نیز از سیاست و عمل‌کرد منفعل دولت بایدن در قبال طالبان انتقاد کرده است. رییس کمیته روابط خارجی مجلس نماینده‌گان ایالات متحده روز جمعه، ۱۲ حوت، خطاب به وزیر خارجه این کشور گفته است که دولت بایدن در برابر رفتار «غیرانسانی» و «وحشت‌ناک» طالبان علیه زنان و دختران این کشور و حذف آنان از سیاست و اجتماع، سکوت اختیار کرده است. با این حال دیده‌بان حقوق بشر نیز گفته است که طالبان در حال عادی‌سازی نقض سیستماتیک حقوق زنان هستند.
پیش از این روزنامه ۸صبح به اطلاعاتی دست یافته بود که نشان می‌داد جنگ‌جویان طالبان غیرنظامیان را بازداشت و شکنجه می‌کنند و حتا به قتل می‌رسانند. در تازه‌ترین مورد، این گروه روز جمعه، ۱۲ حوت، چهار غیرنظامی را در ولایت پنجشیر بازداشت و به جای نامعلومی منتقل کرده‌اند. شکنجه، بدرفتاری، سرکوب و منع فعالیت‌های سیاسی و چشم‌پوشی از حق اعتراض شهروندان از جمله مواردی‌اند که پیوسته گزارش می‌شود. با این حال، شهروندان کشور می‌گویند که طالبان هنوز «باده پیروزی» سر می‌کشند و از دیدن واقعیت‌های کنونی عاجزند. این سخنان در حالی بیان می‌شود که طالبان در سومین سالگرد توافق‌نامه صلح دوحه، با نشر اعلامیه‌ای حضور ۲۰ ساله امریکا و هم‌پیمانان غربی‌اش در افغانستان را «اشغال» خواندند. ملا عبدالغنی برادر، معاون اقتصادی رییس‌الوزرای طالبان، گفت: «سه سال قبل در همین روز آخرین میخ برتابوت سومین اشغالگر جهان در افغانستان کوبیده شد.»
