براساس توافق دوحه، طالبان متعهد شده بودند که روابط خود با گروههای تروریستی منطقهای و بینالمللی را قطع کنند. با این حال، پس از برگشت این گروه به قدرت، شورای امنیت سازمان ملل متحد، ایالات متحده امریکا، روسیه، چین، تاجیکستان، اوزبیکستان، سازمان پیمان امنیت جمعی و برخی از سازمانهای امنیتی دیگر از حضور گروههای تروریستی در افغانستان ابراز نگرانی کردهاند. اکنون دو سال پس از قدرتگیری مجدد طالبان، یافتههای روزنامه ۸صبح نشان میدهد که شمار زیادی از جهادگرایان منطقه با خانوادههایشان زیر چتر طالبان در افغانستان حضور فعال دارند. بربنیاد این یافتهها، حدود ۳۰۰ خانواده اعضای حرکت اسلامی اوزبیکستان و انصارالله تاجیکستان در شمالشرق، بهویژه در بدخشان، زندهگی میکنند. منابع آگاه در شرق افغانستان نیز تایید میکنند که هزاران خانواده جنگجویان تحریک طالبان پاکستان (تیتیپی) زیر حاکمیت طالبان زندهگی میکنند. همچنان جهادگرایان جنبش ترکستان شرقی با وجود حمایت چین از طالبان، از مزایای حضور این گروه در افغانستان سود میبرند. بیشتر این جنگجویان در کنار ارتباط با طالبان، با القاعده نیز دادوستد دارند. همچنان طالبان در کنار استفاده از برخی جهادگرایان در تشکیلات خود، به آنان شناسنامه و پاسپورت نیز میدهند و در نقاط مختلف کشور برای آنها مسکن فراهم کردهاند. این در حالی است که جهادگرایان نیز به خویشاوندی با خانوادههای افغان رو آوردهاند تا بتوانند پایگاهشان در افغانستان تحت حاکمیت طالبان را مستحکمتر کنند.
توافقنامه دوحه میان امریکا و طالبان در 29 فبروری 2020 امضا شد. براساس این توافق، امریکا از طالبان تعهد گرفت که به گروههای شورشی، بهویژه القاعده، اجازه فعالیت ندهند. بخش دوم توافقنامه به مواد مربوط به فعالیت گروههای جهادگرا اختصاص یافته است. گروه طالبان بربنیاد این توافق باید از حضور افراد و گروههایی در افغانستان جلوگیری کند که خاک امریکا و متحدان آن کشور را تهدید میکنند. از القاعده بهعنوان نمونه یاد شده است، اما این بند سایر گروههای جهادگرا را نیز در بر میگیرد. در بخش دیگر آمده است که طالبان با این گروهها همکاری و از آنان میزبانی نکند. حتا در یک بند تذکر یافته است که طالبان با پناهندهگان یا کسانی که دنبال اقامت در افغانستان هستند، براساس قانون بینالمللی مهاجرت و تعهدات این گروه عمل کنند.
پس از برگشت طالبان، کشورهای مختلف از شرایط موجود در افغانستان ابراز نگرانی کردهاند. امریکا، روسیه، چین و برخی دیگر از کشورهای آسیای میانه بیشترین نگرانی را از این بابت دارند. با این حال، طالبان همواره به این کشورها اطمینان میدهند که هیچ گروه جهادگرا در افغانستان حضور ندارد. آنان حضور داعش را بهعنوان دشمن و سایر جهادگرایان را بهعنوان دوست و متحد، انکار میکنند. امیرخان متقی، سرپرست وزارت خارجه طالبان، در مرکز مطالعات استراتژیک پاکستان گفت که حتا یک گروه تروریستی در افغانستان حضور ندارد. اما آیا پس از توافق دوحه، جهادگرایان در افغانستان جای دارند؟
القاعده و حضوری که الظواهری آن را فاش کرد
یکی از گروههایی که بیشتر کشورها خواستار عدم حضور آن در افغانستان هستند، القاعده است. این موضوع بهوضوح در توافقنامه دوحه تذکر یافت و امریکا از طالبان تعهد گرفت که هیچ رابطهای با این گروه نداشته باشد. با آن هم، مرگ ایمن الظواهری در افغانستان فاش کرد که طالبان رابطه بسیار نزدیک با القاعده دارند؛ رابطهای که هیچ پیمانی حتا توافق دوحه سبب گسست آن نمیشود. البته پیش از مرگ الظواهری نیز جهان به نیت طالبان شک داشت. شورای امنیت سازمان ملل متحد بارها اعلام کرده که این گروه ارتباطش با جنگجویان القاعده را حفظ کرده است. در آن زمان گفته شده بود که القاعده در 15 ولایت افغانستان فعالیت دارد. افراد القاعده بهگونه معمول کمتر در جنگها با طالبان سهم میگرفتند و مسوولیت مشورهدهی و آموزشدهی را برعهده داشتند. اکنون پس از برگشت طالبان به قدرت، اعضای این گروه بیشتر به فکر احیای شبکه خود هستند و میخواهند از حاکمیت طالبان استفاده اساسی کنند.
نامه ظواهری به بن لادن که 8صبح در جریان بازخوانی پرونده ایبتآباد به آن پرداخت، نشان میدهد که القاعده از جغرافیای افغانستان زیر هیچ شرایطی دور نمیشود. ظواهری در نامهاش گفته است که در هر صورت القاعده باید به رهبر طالبان نزدیک باقی بماند و در پی ایجاد اعتماد باشد. از سویی هم، آن نامه نشان میدهد که رهبری طالبان به حفظ و حمایت القاعده متعهدند. اکنون هرچند حضور القاعده در افغانستان انکارنشدنی است، اما نمیتوان شمار دقیق افراد این شبکه را مشخص کرد؛ زیرا طالبان حتا حضور یک عضو القاعده را هم انکار میکنند و تمام تلاششان را برای پنهان ماندن هویت افراد این گروه گذاشتهاند. با این حال، امنیت ملی حکومت پیشین در روزهای اخیر جنگ با طالبان گفت که 300 عضو القاعده در تشکیل گروه طالبان میجنگند. کمیته نظارت بر تحریمهای سازمان ملل متحد اما شمار این جنگجویان را 400 تا 600 تن اعلام کرد. هرچند طالبان همه تلاشهای خود را در این سالها، بهویژه در دو سال اخیر به خرج دادهاند تا هویت و محل اختفای اعضای القاعده شناسایی نشود، اما حضور فعال این گروه در تشکیلات طالبان بهعنوان مشاور از مواردی است که طالبان نمیتوانند آن را پنهان کنند.
تیتیپی و پناهگاههای مصون در اینسوی مرز
تحریک طالبان پاکستانی (TTP) نیز یکی از گروههای شورشی همسو با طالبان است. این دو گروه پیوند عمیق دارند و عملکردشان در سالهای پسین نشان داد که هر دو با پیروی از یک ایدیولوژی، به کمک هم علیه نظام جمهوریت میجنگیدند. در آن زمان طالبان پاکستانی از طالبان افغانستان میزبانی میکردند، اما اکنون نوبت میزبانی به طالبان افغان رسیده است؛ گروهی که در میان همه گروههای جهادگرا در جهان، تنها گروهی است که جغرافیا و حاکمیت دارد. حکومت پاکستان در کنار تعامل نزدیک و همسویی با طالبان، بارها از این گروه خواست که تحریک طالبان پاکستانی را در خاک افغانستان پناه ندهند. طالبان در پاسخ میگویند که هیچ گروه جهادگرای خارجی در افغانستان جای ندارد و سایر کشورها را تهدید نمیکند.
با این حال، یافتههای روزنامه ۸صبح نشان میدهد که حدود ۱۰ هزار جنگجوی طالبان پاکستانی با خانوادههایشان در افغانستان حضور دارند. بیشتر این جنگجویان با خانوادههایشان در ولسوالیهای گوشته، بتیکوت و لعلپور ولایت ننگرهار زندهگی میکنند؛ نقاطی در نزدیکی خط دیورند و مکانی مناسب برای تحرک تیتیپی. به گفته منابع محلی، هرچند بیشتر جنگجویان تیتیپی از چند سال به اینسو در ولسوالی گوشته، بهویژه ساحه سلاله حضور دارند، اما پس از تسلط طالبان در افغانستان، تعداد خانوادهها و اعضای جنگجویانشان افزایش یافته است. به گفته منابع، جنگجویان تحریک طالبان پاکستانی و خانوادههایشان در مناطق سلاله، ماماخیل، زیارت داغ، ژیری و اوگری این ولسوالی حضور دارند و نیازهای اساسیشان را از بازارهای ولسوالی گوشته تامین میکنند.
بیشتر این جنگجویان که بخشی از تشکیلات احتیاطی طالبان نیز دانسته میشوند، برای جنگ علیه دولت پاکستان از ولسوالی لعلپور ننگرهار به ایالات خیبرپشتونخوا رفتهاند. یک منبع آگاه که نمیخواهد نامش در گزارش ذکر شود، در صحبت با روزنامه ۸صبح گفت: «از لعلپور بیشتر به خیبرپختونخوا رفتهاند. من یک فرمانده را میشناسم که در روزهای اخیر با ۳۰ نفر رفته است. آن فرمانده باشنده سپین تنکی خیبرپشتونخواست که نام اصلی وی ناصر است و به قهرمان شهرت دارد. دیگر فرماندهان، بسمالله و عنایتالله هستند. یکی دیگر به نام ملای پیران شهرت دارد که اصل باشنده سوات است و در حال حاضر در کاشکوت و گوریک زندهگی میکند. حالا امارتیها (طالبان افغانستان) نیز مهر تحریک را به خود میزنند و به خیبرپشتونخوا میروند، میگویند که جهاد میکنیم. این حرف فرمانده تیتیپی بود که میگفت طالبان (افغانستان) علیه پاکستان جهاد اعلام کردهاند.»
در 14 جدی ۱۴۰۱، پاکستان بر منطقه سلاله حمله هوایی کرد، اما وزارت خارجه آن کشور مسوولیت آن را نپذیرفت. منابع محلی و غیرنظامیان در ولسوالی گوشته اما حمله هوایی پاکستان بر مواضع طالبان پاکستانی را تایید میکنند. به گفته آنان، آن حمله در منطقهای صورت گرفت که خانوادههای تحریک طالبان پاکستانی زندهگی میکردند. منابع محلی تصریح کردند که پس از بمباران، شعلههای آتش و دود نیز در آن منطقه مشاهد شد. جزییات تلفات آن رویداد همهگانی نشد؛ زیرا طالبان به مردم در این مورد هشدار دادند. یک منبع به روزنامه 8صبح گفت: «هیچکس نمیتواند از ترس صدای خود را بلند کند و در این مورد [مردم] بین خود صحبت نمیکنند.» با این حال، یک نوار صوتی ضبطشده در اختیار روزنامه ۸صبح قرار گرفت که در آن، اعضای طالبان در مورد حمله بر مواضع تیتیپی در بازار اراخی باهم صحبت میکنند.شورای امنیت سازمان ملل متحد نیز در گزارشی حضور جنگجویان تیتیپی در خاک افغانستان را تایید کرده است. گروه نظارت شورای امنیت سازمان ملل متحد در این گزارش از تحریک طالبان پاکستانی بهعنوان «بزرگترین تشکیلدهنده طالبان» یاد کرده است. براساس گزارش، تحریک طالبان پاکستانی در افغانستان بین ۳ تا ۴ هزار جنگجو دارد. در این گزارش از مفتی نورولی محسود بهعنوان رهبر کنونی تحریک طالبان پاکستانی نام برده شده است و بربنیاد آن، تیتیپی منسجم شده است و تهدید بزرگتری در منطقه ایجاد کرده میتواند. با این حال، افراسیاب ختک، رهبر حزب عوامی پاکستان، در گفتوگو با روزنامه ۸صبح، تحریک طالبان پاکستانی را بخش گسستناپذیر طالبان افغانستان میداند. او میگوید: «طالبان پاکستانی بخش گسستناپذیر طالبان هستند. این تفکیک سازمانی بین آنها نیازمند بازیهای استخباراتی بود تا پایگاههایشان در داخل پاکستان در انظار جهان زیر اشغال طالبان افغان نباشد. طالبان پاکستانی مانند سابق در افغانستان موجود هستند.» او نیز حضور هزاران جنگجوی تحریک طالبان پاکستانی در افغانستان را تایید میکند. به گفته آقای ختک «درباره آمار، چیزی حتمی دشوار است، مگر تعدادشان از چند هزار کم نیست.» این سیاستمدار پاکستانی سال گذشته هم در یک گفتوگوی ویژه با روزنامه ۸صبح گفته بود که بیشتر اعضای داعش، جنگجویان تحریک طالبان پاکستانیاند. در همین حال رحمتالله نبیل، رییس عمومی امنیت ملی حکومت پیشین، در سخنرانی خویش در کنفرانس امنیتی هرات در دوشنبه، پایتخت تاجیکستان، از حضور جنگجویان تحریک طالبان پاکستانی در افغانستان یاد کرد. در متن سخنرانی آقای نبیل آمده است: «تحریک طالبان پاکستانی در حال حاضر تحت رهبری نورولی محسود در امتداد خط دیورند فعالیت میکنند که بین شش الی ششونیم هزار جنگجو دارد.» شمال افغانستان؛ قرارگاه جهادگرایان تاجیکستانی و اوزبیکستانی
حضور جنگجویان آسیای میانه در شمال کشور، یکی از مسایل بحثبرانگیز در حکومت پیشین بود. منابع امنیتی ادعای حضور دهها گروه شورشی خارجی در ولایت بدخشان را داشتند. در آن زمان، دره خوستک ولسوالی جرم ولایت بدخشان میزبان حدود ۳۰۰ خانواده جهادگران آسیای میانه بود. با این حال، پس از فروپاشی نظام جمهوریت، بیشتر گروههای خارجی به سمت مرکز ولسوالیها و شهرها در شمالشرق کشور رجوع کردهاند. یک منبع به روزنامه ۸صبح گفت: «در زمان جمهوریت [جنگجویان خارجی] در اینجا [خوستک] بودند، حالا همهشان از دره پایین شدهاند. اکثریت خانوادههایشان به درقد تخار رفتهاند. یک بخش دیگرشان به جنگل ولسوالی امامصاحب کندز رفتهاند. حدود ۲۰ تا ۳۰ خانواده به بهارک رفتهاند. چند خانواده محدود در شهر فیضآباد رفتهاند. پنج خانواده به ولسوالی جرم رفتهاند. به همین شکل از دره خوستک پایین شدهاند، چون کسی با ایشان کار ندارد، مزاحمت ایجاد نمیکنند. آزادانه کار و فعالیت خود را میکنند. یک بخش دیگر آنها به ولسوالی کلدار بلخ رفتهاند.»
در همین حال به گفته یک منبع آگاه دیگر از بدخشان، شمار جنگجویان خارجی که در ولسوالی راغ بدخشان با خانوادههایشان حضور دارند، به حدود ۲۰۰ تا ۲۵۰ تن میرسد. به گفته این منبع، زمینه زندهگی و فعالیت برای این گروهها در سایر ولسوالیها و مراکز شهرها فراهم شده است و از همین رو تلاش میکنند در مناطق مختلف پراگنده شوند. این منبع افزود: «تعداد جنگجویان خارجی در راغها به ۲۰۰ نفر میرسد. تاجیکستانیها هستند، اوزبیکستانیها هستند. قبلا خوستک مرکزشان بود، حال پراگنده شدهاند؛ به راغستان آمدهاند، در خواهان هستند. یک تعدادشان با فامیلهای خود به ولسوالی امامصاحب کندز رفتهاند. در شهر فیضآباد هم حضور دارند. یک تعدادشان در مایمی هستند.»
یک منبع دیگر به روزنامه ۸صبح تایید کرد که شمار زیادی از این گروهها با حمایت طالبان تذکره افغانستان گرفته و پیوند خویشاوندی نیز ایجاد کردهاند. این منبع میافزاید: «اکثریتشان به کمک طالبها تذکره افغانستانی گرفتهاند. چند تن از تاجیکها [جنگجویان تاجیکستانی] در فیضآباد شناسنامه گرفتهاند. یک تعداد در ولسوالیها شناسنامه گرفتهاند.» این منبع میگوید که حدود 20 خانواده اعضای جنگجویان طالبان تاجیکستانی در سه روستای ولسوالی راغ زندهگی میکنند. منبع میافزاید: «دو خانواده آنها در منطقه ازدواج کرده، دختر داده و دختر گرفتهاند. اینها در مناطق سفیدآب، دهنشاله و خونیلر زندهگی میکنند. همینگونه در مناطق مختلف بدخشان پراگنده شدهاند. اینها به راغ علاقهمندی زیاد دارند، چون راغ طلا دارد. این مردم [جنگجویان خارجی] امکانات و سرمایه دارند. اینکه اصل و برنامهشان چیست، معلوم نیست. وضعیت زیاد پیچیده است.» منبع تصریح کرد: «قبل از سقوط بدخشان به دست طالبان، مرکزیت جنگجویان خارجی دره خوستک بود. کسی به نام گلحیدر شفق هماهنگیهای کلانی را انجام داده است. یک نفر دیگر به نام عبدالرحیم است. این دو تاجیکی برنامههایی در این منطقه دارند، اما معلوم نیست که چه میکنند.»
منبع با اشاره به کشته شدن فرمانده مرزی نیروهای تاجیکستان در مرز افغانستان، میگوید: «یک تعدادشان که در مایمی بودند، حدود ۶ تا ۸ نفر میخواستند تاجیکها را بترسانند. هم مواد [مخدر] خود را منتقل و اوضاع را رصد کنند. برای تخریبکاری رفته بودند که در درگیری با نیروهای امنیتی تاجیکستان دوتایشان کشته شده و چهار نفرشان پس برگشتهاند. جنگجویان خارجی که در بدخشان بودند، اکثریتشان به ولسوالی امامصاحب کندز رفتهاند و در آنجا آموزشگاه دارند. تعدادشان به بالاتر از هزار تن میرسد. در آنجا مرکزیت کلان جور کردهاند و مصروف آموزش و تهیه تجهیزات نظامی هستند. برنامههای کلانی به نظر میرسد برای آسیای میانه ریخته شده، اما کسی از ترس صدا کشیده نمیتواند.»
یک منبع دیگر به روزنامه ۸صبح میگوید آن عده از خانوادههای جنگجویان خارجی که به شهر فیضآباد، مرکز ولایت بدخشان آمدهاند، پایینتر از «قوماندانی جلبوجذب اردوی ملی سابق» زندهگی میکنند. افزون بر او، به گفته یک منبع، جنگجویان خارجی که پیش از این با طالبان در جنگ علیه نیروهای امنیتی سابق همکاری کردهاند، در قوماندانی جلبوجذب اردوی سابق در پهلوی میدان بزکشی هستند. منبع افزود: «خارجیها پایگاهشان در همان کندک جلبوجذب است. گروههای خارجی که با طالبان بودند، یک تعدادشان در قوماندانی جلبوجذب سابق هستند. داخل شهر گشتوگذار بسیار کم دارند. عصر و شامگاهی بیرون میشوند.» این منبع میافزاید که برخی از خانوادههای جنگجویان خارجی در بدخشان در کار خریدوفروش سلاح هستند و کار معدن طلا را هم میکنند.
در همین حال یکی از باشندهگان بدخشان چشمدید خود را از حضور جنگجویان خارجی در ولایت کندز با روزنامه ۸صبح در میان گذاشته است. او در شهر کندز افرادی را دیده است که به زبانهای فارسی، پشتو، اوزبیکی و ترکمنی صحبت کرده نمیتوانستهاند. این منبع میگوید: «چند ماه پس از سقوط بود. دیزلپمپ موتر ما خراب شده بود. یک چوک تازه در شهر کندز جور کرده بودند، در نزدیکیاش یک مستریخانه بود. دو موتر نفر بودند. یک موترشان خراب بود. موتر خراب را داخل مستریخانه آورده بودند. یک موتر فیلدر بدون پلیت دست پاکستان داشتند. کالای سفید پوشیده بودند و کلاه شپتوک دستبافت کوروش نیلی (دستبافت وطنی) به سرشان بود. بین خود صحبت میکردند، ما نمیفهمیدیم. فکر میکنم اویغوری یا قزاقی بودند، چون شبیه روسی یا قزاقی صحبت میکردند. ریشهای دراز داشتند، موهایشان ماشینکرده بود. به ترکمنهای وطنی چهره میدادند، اما ترکمن نبودند؛ چون معلوم میشد که هیچ آشنایی با مردم و منطقه نداشتند. همه میگفتند که اینها طالبهای خارجیاند.»
همزمان با این، منابع در بدخشان گفتهاند که بیشتر جنگجویان تاجیکستانی به جنگل ولسوالی امامصاحب رفتهاند و در آنجا مصروف آموزش و برنامهریزی هستند. یک منبع آگاه تعداد جنگجویان تاجیکی در این ولسوالی را حدود ۳۰ تن میداند. به گفته او، طالبان از این افراد بهعنوان ابزار فشار بر تاجیکستان استفاده میکنند. این منبع میافزاید: «تعدادشان ۳۰ تن بیشتر نیست. دو تا تانک هاموی دارند. بعضی روزها همراه طالبها به شیرخان بندر میروند. همانجا موترهای باربری کلان تاجیکها که از مرز عبور میکنند، به آنها خود را نشان میدهند. در شیرخانبندر ماهیخوری میکنند. همه مردم میشناسند، چون مجهز هستند و سلاحهای امریکایی دارند. تاجیکها فکر میکنند که در یک روز کشورشان را فتح میکنند. طالبها از اینها در فضاسازی و فشار بر تاجیکها کار میگیرند.»
یک مقام حکومت پیشین که بر شمالشرق کشور اشراف کامل دارد، نیز به روزنامه ۸صبح گفت که همه جهادگرایان، از جمله داعش، جماعت انصارالله و جنبش ترکستان شرقی در ولایات شمال، بهویژه بدخشان، کندز، تخار، بغلان و سرپل فعالیت دارند. او افزود: «تحت حمایت امارت در ولسوالی امامصاحب ولایت کندز در خانههای اسپینزر، منطقه شاهرون، قرارگاه دارند. همچنان در ولسوالی چهاردره [قرارگاه دارند].» این منبع در مورد حضور رهبران داعش و جماعت انصارالله و ترکستانی شرقی میگوید: «شیخ عبدالحق اویغوری، مسوول شبکه نظامی داعش و مولوی ابراهیم، مسوول جماعت انصارالله در ولایت بغلان قرارگاه نظامی دارند. فرقان در حویلی قوماندان گلاحمد واقع اطراف سیلوی مرکزی شهر پلخمری فعالیت دارد.»
در همین حال رحمتالله نبیل، رییس عمومی امنیت ملی حکومت پیشین، گفته است که جماعت انصارالله تاجیکستان، گروه جندالله و گروه جهاد اسلامی به رهبری علمبیگ محمداف و تحریک طالبان تاجیکستانی به رهبری مهدی ارسلان/ محمد شریفاف نیز در شمالشرق افغانستان حضور دارند که بین ۲۰۰ تا ۳۰۰ جنگجو دارند. منابع آگاه و محلی در بدخشان نیز شمار جنگجویان این گروهها را تایید میکنند و میگویند که آنها عمدتاً در مناطق مرزی با تاجیکستان مستقرند.
حضور جنبش اسلامی ترکستان شرقی (ETIM) در افغانستان
براساس یافتههای روزنامه 8صبح، جنبش اسلامی ترکستان شرقی نیز در افغانستان حضور فعال دارد. حاجی فرقان، فرمانده عمومی جبهههای نظامی این گروه، بیشتر اوقات در شهر فیضآباد، مرکز ولایت بدخشان، به سر میبرد. منابع آگاه و موثق به روزنامه ۸صبح تایید میکنند که در حال حاضر این عضو رهبری جنبش ترکستان شرقی در شهر فیضآباد زندهگی میکند و امنیتش از سوی طالبان تامین میشود. او در بدخشان ازدواج کرده و با نام جعلی تذکره و پاسپورت نیز گرفته است. گزارش گروه نظارت شورای امنیت سازمان ملل متحد نیز این مورد را تأیید کرده است. در گزارش ملل متحد گفته شده که ولایت بغلان پایگاه اصلی این گروه است. شخصی به نام عبدالحق ترکستانی رهبری این گروه را برعهده دارد.
منابع ۸صبح همچنان تایید میکنند که این گروه در حال حاضر سنگرهای خود در ولسوالی وردوج ولایت بدخشان را بازسازی میکنند. یک منبع به ۸صبح میگوید: «اسکواتر بردهاند، سنگرهای خود را محکمکاری میکنند. منطقه از خودشان است. همه چیز را کنترل میکنند.» در گزارش گروه نظارت شورای امنیت سازمان ملل نیز آمده که این گروه در ولایت بدخشان چندین سنگر را بازسازی کرده و منطقه عملیاتیاش را گسترش داده است. براساس این گزارش، جنبش ترکستانی شرقی بهطور مخفیانه تسلیحاتش را به منظور ارتقای قابلیتهای نظامی خریداری کرده است.
در همین حال رحمتالله نبیل، رییس عمومی امنیت ملی حکومت پیشین، تعداد جنگجویان حزب اسلامی ترکستان (TIP/ETIM) را حدود 700 تا 800 تن دانسته است. آقای نبیل گفته است که رهبری جنگجویان اویغور چین را حاجی فرقان و شیخ ابوذر برعهده دارند که بیشتر در شمال و شمالشرق کشور فعالیت دارند. آقای نبیل همچنان گفته است که این گروه در ولایتهای بادغیس و غور نیز فعال است و بین ۱۰۰ تا ۱۵۰ جنگجو دارد.
در گزارش گروه نظارت شورای امنیت سازمان ملل متحد گفته شده که این گروه با تحریک طالبان پاکستانی و جماعت انصارالله در زمینه تبادل تجارب نظامی و ساختوساز مواد انفجاری در حال برنامهریزی است. شورای امنیت در گزارش خویش گفته که تمرکز حملههای حرب اسلامی ترکستان شرقی بر منافع چین در افغانستان است. حرکت اسلامی ترکستان شرقی، هدف اساسی خود را ایجاد دولت مستقل اسلامی برای اویغورهای چین و سایر گروههای ترکزبان شرق چین و آسیای میانه اعلام کرده است. این گروه در فهرست گروههای تروریستی امریکا قرار داشت، اما واشنگتن سال گذشته آن را از این فهرست خارج کرده است.
منابع در صحبت به روزنامه ۸صبح ادعا میکنند که حاجی فرقان بین ۶۵ تا ۷۰ سال سن دارد. یک منابع میگوید: «[حاجی فرقان] بیشتر به ترکمنهای افغانستان چهره میدهد. ریش دراز دارد. ملای قوی و مفتی است. زیاد فصاحت و بلاغت دارد. فارسی روان صحبت میکند. در مناطقی که زندهگی کرده، تبلیغاتش بالای مردم خیلی تاثیرگذار بوده و افراد بیشتر جذب شدهاند. طالبها زیاد احترامش را میکنند. ماین چسبکی جاده و تانک را نیز به طالبها در زمان جمهوریت آموزش داده است.»
یک منبع دیگر در صحبت با روزنامه ۸صبح گفت که حاجی فرقان در زمان جمهوریت بیشتر وقتها در روستای «کیو» ولسوالی جرم، در نزدیکی دره خوستک و وردوج زندهگی کرده است. این منبع افزود: «حاجی فرقان در زمان جمهوریت حامی مالی اصلی قاری فصیحالدین [رییس ستاد ارتش طالبان] بود. به اندازهای که فرقان به طالبهای بدخشان پول داده، خود طالبها [رژیم طالبان] کمک مالی نکرده است.» این منبع میگوید: «فرقان در حال حاضر در گشتوگذار است. بیشتر وقتها در فیضآباد است. او رفاقت تنگاتنگ با یک قاچاقبر مواد مخدر و فرد شماره سوم طالبان در این ولایت دارد و بیشتر وقتها در خانه او به سر میبرد. خودش هم زن گرفته و رابطه خویشی ایجاد کرده است.» این منبع از یک طالب دیگر نیز نام میبرد که بیشتر وضعیت امنیتی حاجی فرقان را رصد میکند، اما به دلیل مشکلات امنیتی منابع، از ذکر نام این طالب خودداری شده است.
این در حالی است که براساس ادعای منابع، حاجی فرقان در شورشهای خاروق بدخشان تاجیکستان نیز دست داشته است. به گفته یک منبع، شماری از اعضای این گروه زیر نامهای مختلف بهگونه مخفیانه در تاجیکستان نیز فعالیت میکنند و امکانات مالی توسط قاچاقبران مواد مخدر برایشان فراهم میشود. گفتنی است که حاجی فرقان مدتی را با شبکه القاعده نیز سپری کرده و اکنون نیز روابط نزدیکی با ای شبکه دارد. با این حال، روزنامه 8صبح بهگونه مستقل نقش داشتن حاجی فرقان در شورشهای خاروق بدخشان تاجیکستان را تأیید نمیتواند.
اعضای جنبش ترکستان شرقی نیز در افغانستان تلاش کردهاند تا پیوند خویشاوندی ایجاد کنند. شماری از اعضای این گروه هم به کمک طالبان تذکره و پاسپورت افغانستان را به دست آوردهاند. در گزارش شورای امنیت سازمان ملل تذکر رفته که این گروه به دنبال جاگزین در افغانستان از روشهای مختلف از جمله ازدواج و به دست آوردن هویت با تقلب اسناد و به تصویر کشیدن اعضای خود بهعنوان ساکنان افغانستان است.
پیشتر رمضان رحیمزاده، وزیر داخله تاجیکستان، گفته بود که طالبان به سه هزار تن از «اعضای گروههای تروریستی» پاسپورت توزیع کردهاند. او افزوده بود که گروههای تروریستی در شمال افغانستان در نزدیکی مرز با تاجیکستان مستقر شدهاند. رحیمزاده همچنان ادعا کرده بود که بیش از ۲۰ گروه تروریستی در افغانستان فعالیت دارند.
پیش از این، طالبان بارها اعلام کردهاند که رابطه خود را با گروههای تروریستی در منطقه قطع کردهاند و حضور داعش را نیز انکار میکنند. این گروه که با کشورهای منطقه در تعامل قرار دارد، به چین تعهد کتبی نیز داده است که براساس آن جنبش ترکستانی شرقی و سایر گروههای مخالف دولت این کشور را در افغانستان حمایت نکند. این در حالی است که اعضای رهبری این گروه در شمالشرق افغانستان زیر مدیریت شدید امنیتی طالبان زندهگی و اسناد هویتی دریافت میکنند. رحمتالله نبیل نیز تایید کرده که گروههای تروریستی خارجی به دلیل داشتن روابط عمیق و ایدیولوژیک با طالبان، شناسنامه افغانستان گرفتهاند و با تغییر نام در مناطق مختلف کشور مسکنگزین شدهاند.
گفتنی است که در کنار امریکا، چین، پاکستان و کشورهای آسیای میانه، روسیه نیز نگرانی شدید خود از نفوذ گروههای شورشی در آسیای میانه را ابراز کرده است. ولادیمیر پوتین، رییس جمهور روسیه، هرچند سفارت افغانستان در مسکو را به طالبان تحویل داده، اما از حضور گروههای هراسافگن در افغانستان هشدار داده است. او گفته است که گروههای تروریستی ثبات و امنیت کشورهای مشترکالمنافع (CIS) را به خطر میاندازند. مشخص نیست که این نگرانیها تا چه زمانی پابرجا میماند، اما اسناد و شواهد نشان میدهد که رابطه طالبان و گروههای جهادگرای منطقه و جهان را پایانی نیست و به نظر میرسد که در هر صورت، این گروه از آنان یا در تشکیلات خود یا تحت حمایت خود محافظت میکند.