آیا جنگ اسراییل، اوکراین را از اولویت غرب خارج ساخته است؟
جنگ اوکراین نهتنها بهعنوان یک بحران با ابعاد کلان منطقهای، بل بهعنوان نقطه عطف در ژیوپلیتیک قدرتهای شرق و غرب مطرح است. با گذشت زمان و بیشتر شدن مدت جنگ اوکراین و روسیه، ابعاد جدیدی از این جنگ آشکار میشود، بهویژه حالا که ۱۸۰ روز از جنگ تازه اسراییل در خاور میانه میگذرد و با آغاز این جنگ، تحولاتی در وضعیت نبرد اوکراین نیز وارد شده است.
اوکراین که پیش از این در محور توجه ایالات متحده و غرب بود، با آغاز جنگ اسراییل با چالش جدیدی مواجه شده است. محمولههای تسلیحاتی که قبل از این به سمت اوکراین سرازیر میشد، اکنون مقصد مهمتری یافته است. اوضاع برای مقامهای اوکراینی آنقدر ناامیدکننده پیش آمده است که ولادیمیر زلنسکی را وادار به پذیرش هر نوع کمک از سوی غرب در بدل هر نوع تقاضای جانب غرب، حتا مطرح کردن کمکهای مالی و تسلیحاتی بهعنوان وام سازد.
رییس جمهور اوکراین در 7 اپریل ۲۰۲۴ با انتقاد از رویکرد کنگره ایالات متحده در قبال کمک به اوکراین، گفت که کشورش خواهان ادامه کمکهای رایگان از سوی ایالات متحده امریکاست، اما با دریافت کمک بهصورت قرضه هم موافقت خواهد کرد. او افزود که متاسفانه ما در این شرایط بهگونهای گروگان گرفته شدهایم.
بیتوجهی آشکار به هنجارهای پروتکل دیپلماتیک در پیگیری کمکهای تسلیحاتی غرب، به یک موضوع چالشبرانگیز برای اوکراین مبدل شده است. چنانچه ولادیمیر زلنسکی، رییس جمهور اوکراین، گفته است که «نمیتواند و نمیخواهد» تصمیمات فردی نخبهگان سیاسی غرب را در مورد کاهش یا کند شدن ارایه کمکهای نظامی به اوکراین درک کند. زلنسکی در واکنش به این مورد گفته است که تردید «کشورهای کمککننده» کییف در انتقال سلاحها به اوکراین، منجر به مرگ میلیونها انسان خواهد شد.
زلنسکی همچنین در یک نشست با گروه جمعآوری کمکهای مالی اوکراینی، تاکید کرد که اگر کنگره ایالات متحده کمکهای نظامی برای مقاومت در برابر روسیه را تایید نکند، این کشور در جنگ شکست خواهد خورد. وی همچنین گفت که با شکست اوکراین، کشورهای دیگر نیز درگیر جنگ خواهند شد.
مقامهای کییف، اسراییل را مسوول نرسیدن بهموقع کمکهای تسلحیاتی غرب به نیروهای مسلح اوکراین میدانند. موضع عمومی رهبری کییف در مورد ارایه کمک نظامی جدید از سوی غرب در چارچوب محدودیت منابع آن پس از تشدید تنشهای اسراییل و فلسطین، با نگرانی و نارضایتی به همراه است.
سفیر اوکراین در ترکیه، واسیل بودنار، نیز نارضایتی خود را از این واقعیت که ایالات متحده و سایر کشورهای غربی به جای ارسال سلاح به کییف، آنها را به تلآویو منتقل میکنند، ابراز داشت. وی تاکید کرد که این روند بهویژه با تغییر پسزمینه اطلاعاتی بینالمللی، سبب منحرف شدن توجه رسانههای جهانی به جنگ فلسطینی-اسراییلی خواهد شد.
رهبری اوکراین با توجه به وضعیت موجود، به این باور است که اوکراین باید در اولویت ایالات متحده برای کمکهای تسلیحاتی باشد. با اینکه کییف پیش از این بهگونه دوامدار از تلآویو کمکهای بشردوستانه بهویژه کمکهای طبی دریافت میکرد، حالا رویکرد ریاکارانه و خودخواهانهای نسبت به اسراییل از خود نشان میدهد.
حتا در سپتامبر ۲۰۲۳، سفیر کییف در تلآویو، اویگن کورنیچوک، گفت که اسراییل به موقعیت منحصر به فرد خود بهعنوان تنها کشوری که از جنگ و هولوکاست رنج برده، عادت کرده است؛ اما همانطور که معلوم میشود، چنین کشورهایی چندان کم نیستند.
از سویی هم، فرانتس استفان گدی، دانشیار موسسه بینالمللی مطالعات استراتژیک، به سیانان گفته است که جنگ در اوکراین وارد یک «مرحله انتقالی» شده است و در حالی که کشورهای اروپایی تلاش کردهاند کمکهای ایالات متحده را جایگزین کنند، «هیچ جایگزینی» برای حمایت واشنگتن وجود ندارد. وی افزوده است که امسال اوکراین واقعاً به حمایت ایالات متحده نیاز دارد. به گفته وی، سیستمهای تسلیحاتی خاص و پشتیبانی لوجستیکی مشخصی وجود دارد که کشورهای اروپایی بهسادهگی نمیتوانند به اوکراین ارایه کنند، مانند سامانههای دفاع هوایی.
از دو سال به این سو، درست پس از آغاز جنگ اوکراین و روسیه، ایالات متحده و کشورهای غربی کمکهای میلیون دالری را برای حمایت از اوکراین و به هدف شکست روسیه اختصاص دادند؛ کمکهایی که سبب شد اوکراین در این مدت دوام بیاورد و در برابر روسیه به جنگ ادامه بدهد. حالا با آغاز جنگ اسراییل و فلسطین، قواعد بازی عوض شده و اولویت ایالات متحده تغییر کرده است. رد تصویب کمک به اوکراین توسط کانگرس ایالات متحده و ارایه بستههای کمکی به اسراییل و فرستادن سلاح به تلآویو، نشاندهنده این موضوع است.
از همان ابتدا هم مشخص بود که اوکراین به تنهایی و بدون کمک ایالات متحده به هیچ صورت توانایی برنده شدن در این نبرد را ندارد؛ اما حالا با اظهارات رییس جمهور اوکراین کاملا مشخص شده است که این کشور بدون کمکها نمیتواند به این نبرد ادامه بدهد. اوکراین با کمبود شدید نیرو و سلاح مواجه است، در حالی که روسیه بیش از پیش در میدان نبرد ابتکار به خرج میدهد و اداره جنگ را به دست گرفته است.
ایالات متحده که پیش از این دولتهای متحدش را در عراق و افغانستان تنها گذاشت، حالا احتمال اینکه دولت به رهبری زلنسکی را در اوکراین نیز تنها بگذارد، وجود دارد.
با این حال هنوز مقامهای اوکراینی امیدشان را از ایالات متحده قطع نکردهاند و تلاش میکنند دوباره توجه این کشور را به خود جلب کنند. با توجه به آنچه ایالات متحده در کشورهای درگیر جنگ انجام داده است، بعید به نظر میرسد که اوکراین از این قاعده مستثنا بماند.
روسیه در دو ماه پسین چندین شهر مهم اوکراین را تصرف و به سمت شرق و غرب پیشروی کرده است و چندی قبل بزرگترین عملیات نظامی دهه حاضر (ضد حمله اوکراین) را شکست داد. با توجه به وضعیت اوکراین در این جنگ، به نظر میرسد وقت آن رسیده که اوکراین در مورد ادامه جنگ بازبینی کند. به نظر میرسد ادامه این جنگ سبب از دست رفتن جان انسانهای بیگناه و تلفات و خسارات مالی بیشتر در اوکراین میشود.
تنها گزینهای که اوکراین در دست دارد، مذاکره است؛ آنچه از دو سال به این سو روسیه بر آن همواره تاکید کرده است. اوکراین با پشتگرمی ایالات متحده همواره از پذیرفتن مذاکره سر باز زده است؛ اما حالا دیگر وقتش رسیده است که دو کشور با نشستن دور میز مذاکره، راهحل سیاسی که به نفع هر دو طرف باشد را جستوجو کنند.