تصمیم تازه سازمان ملل؛ در افغانستان می‌مانیم، اما بدون زنان فعالیت نمی‌کنیم
طالبان در ادامه وضع محدودیت‌ها بر آموزش و کار زنان، کار زنان در نهادهای زیرمجموعه سازمان ملل متحد را نیز منع کرده‌اند. این تصمیم، نکوهش تند سازمان ملل متحد را در پی داشت. سازمان ملل متحد در واکنش به این اقدام طالبان هشدار داد که افغانستان را ترک می‌کند. اکنون اما پس از پایان مهلت تعیین‌شده، تصمیم تازه‌ای را اعلام کرده و از دوام حضور خود در افغانستان سخن گفته است. دفتر زنان سازمان ملل متحد گفته است که منع کار زنان افغان در این سازمان و موسسه‌های غیردولتی گامی در مسیر اشتباه نیست، بلکه آخر زنده‌گی است. این نهاد تلاش‌ها برای تامین حقوق زنان را «مبارزه جدی» خوانده و تاکید کرده که در هیچ جایی از جهان ماموریت این نهاد به اندازه حضور در افغانستان به چالش کشیده نشده است. دفتر زنان سازمان ملل متحد افزوده که تنها با تیم‌های مردانه کار نخواهد کرد و از اصول خود در کار با زنان دست نخواهید کشید. با این حال، زنان معترض به آن‌چه آنان «معاملات پنهانی» سازمان ملل متحد با طالبان عنوان می‌کنند، اعتراض دارند و از این سازمان می‌خواهند که با ارسال کمک‌های میلیون دالری باعث تداوم حاکمیت این گروه در افغانستان نشود.
دفتر زنان سازمان ملل متحد (UN Women)، روز دو‌شنبه، ۱ جوزا، با نشر خبرنامه‌ای گفته است که در افغانستان تنها با تیم‌های مردانه کار نخواهد کرد و از رویکرد اصولی خود در کار با زنان برای زنان، دست بر‌نمی‌دارد. این نهاد با نشر خبرنامه‌ای از تعهد ماندن در کنار زنان افغانستان سخن گفته و تاکید کرده که محرومیت زنان از کار با نهادهای سازمان ملل، در تضاد با ارزش‌های جامعه بین‌المللی است.
حضور پرچالش و دشوار سازمان ملل در افغانستان
دفتر زنان سازمان ملل متحد، ماموریت این نهاد در افغانستان را وظیفه دشوار توصیف کرده است. این نهاد دست‌یابی زنان به حقوق‌شان را نیازمند مبارزه جدی توصیف کرده و تاکید دارد که این مبارزه در افغانستان نیاز مبرم است. در خبرنامه دفتر زنان سازمان ملل آمده است: «در سرتاسر جهان، مبارزه برای حقوق زنان یک مبارزه شدید است، اما در حال حاضر هیچ کشوری به اندازه افغانستان وابسته به این مبارزه نیست. در هیچ قسمتی از دنیا ماموریت ما، دلیل حضور ما و تاثیر ما به اندازه افغانستان به چالش کشیده نشده است.»
دفتر زنان سازمان ملل متحد همچنان گفته که از تهدیدها و محدودیت‌های زنان افغانستان شدیداً متاثر شده است. در بیانیه این نهاد آمده است: «سازمان ملل برای زنان از محدودیت‌ها و تهدیدهایی که به‌طور خاص برای زنان وجود دارد، شدیداً تحت تاثیر قرار گرفته است.»
ممنوعیت کار زنان در سازمان ملل و تضاد با ارزش‌ها
منشور سازمان ملل متحد، این نهاد را مکلف ساخته تا شرایط برابر کاری را برای زنان و مردان فراهم سازد. محرومیت کامل کار زنان در سازمان ملل در افغانستان، در تضاد با ماده هشتم منشور این سازمان قرار دارد. در ماده ۸ منشور سازمان ملل تصریح شده است: «برای تصدی هر شغلی به هر عنوانی تحت شرایط مساوی در ارکان اصلی و فرعی خود هیچ‌‌گونه محدودیتی را در استخدام مردان و زنان برقرار نخواهد کرد.»
دفتر زنان سازمان ملل متحد ممنوعیت کار زنان در این نهاد را «یورش» به حقوق زنان توصیف کرده است. در بیانیه خبری بخش زنان سازمان ملل آمده است: «آخرین یورش به حقوق زنان – ممنوعیت کار زنان افغان برای سازمان‌های غیردولتی و سازمان ملل – فقط یک گام به مسیر اشتباه نیست، بلکه آخر زنده‌گی است. این در تضاد با ارزش‌هایی که جامعه بین‌المللی بر آن بنا شده است (این‌که ما کی هستیم و به چه چیزی اعتقاد داریم) می‌باشد.»
فرمان‌ها و احکام طالبان و حذف سیستماتیک زنان
دفتر زنان سازمان ملل متحد هدف صدور فرمان‌ها و احکام طالبان در قبال زنان را «حذف سیستماتیک» خوانده است. در بیانیه این نهاد تصریح شده است: «در جریان این دو سال هدف از صدور فرمان‌ها، احکام و رفتارها، حذف سیستماتیک زنان و دختران افغان از زنده‌گی اجتماعی است.» هفته گذشته سران صنعتی هفت کشور جهان (G7) نیز طالبان را به نقض شدید و سیستماتیک حقوق زنان متهم کرد. در بیانیه گروه هفت آمده است: «ما شدیدترین مخالفت خود را با نقض سیستماتیک حقوق بشر و آزادی‌های اساسی توسط طالبان ابراز می‌کنیم و خواستار لغو فوری تصمیم‌های غیرقابل قبول، به‌ویژه تصمیم‌ها علیه زنان و دختران هستیم. همه شهروندان افغانستان باید از مشارکت کامل، برابر و معنادار در تمام عرصه‌های زنده‌گی عمومی برخوردار باشند و به کمک‌های بشردوستانه و خدمات اساسی دسترسی داشته باشند.»
در تازه‌ترین مورد، نوارهای تصویری در رسانه‌های اجتماعی دست‌به‌دست می‌شود که نشان می‌دهد یک تن از محتسبان امر به معروف و نهی از منکر طالبان، در شهرکابل یک راننده موتر شهری را به خاطر پوشش مسافران زن با سیلی می‌زند. پیش از این روزنامه ۸صبح فرمان‌های محدودکننده طالبان علیه زنان را در یک گزارش جداگانه منتشر کرده است. آن گزارش نشان می‌دهد که طالبان بیشتر از ۲۰ فرمان محدودکننده در جریان دست‌کم دو سال گذشته صادر کرده‌اند که زنان را از سپهر حوزه جمعی به‌گونه کامل حذف کرده است.
سازمان ملل با کدام شیوه در افغانستان به کارش ادامه خواهد داد؟
دفتر زنان سازمان ملل متحد در بیانیه خود پرسشی را مطرح کرده است که براساس کدام روش به بحران بشردوستانه و تامین حقوق زنان در این کشور رسیده‌گی خواهد کرد. این نهاد گفته است: «مهم‌ترین سوالی که در حال حاضر با آن روبه‌رو هستیم، این است که چگونه به شیوه‌های اصولی در شدیدترین بحران بشردوستانه و حقوق زنان در جهان پیش برویم. از چهارم اپریل، تمام کارمندان افغان ما – زن و مرد – از خانه کار می‌کنند.» حدود ۷۰ درصد از کارمندان سازمان ملل متحد را در افغانستان، زنان تشکیل می‌دهند. در بیانیه دفتر زنان سازمان ملل گفته شده است: «۷۰ فیصد کارمندان ما زن هستند که از آن جمله ۵۵ فیصد از کارمندان زنان افغان هستند.»
دفتر زنان سازمان ملل متحد برای ادامه ماموریتش در افغانستان در یک دوراهی قرار گرفته است؛ ادامه کار بدون حضور زنان یا رعایت اصول این سازمان. این در حالی است که طالبان تاکنون اجازه کار برای زنان در نهادهای سازمان ملل متحد را نداده‌اند و نیز محرومیت زنان از کار در این نهاد، در تضاد با منشور سازمان ملل متحد قرار دارد. دفتر زنان سازمان ملل متحد توضیح نداده است که اگر طالبان به ممنوعیت زنان ادامه دهند، این نهاد برمبنای کدام اصول به کار خود ادامه خواهد داد.
آیا سازمان ملل با تیم‌های مردانه کار خواهد کرد؟
سازمان ملل متحد پیش از این بارها گفته است که در افغانستان می‌ماند. به‌تازه‌گی دفتر زنان این سازمان نیز تاکید کرده که به‌طور دوام‌دار در افغانستان حضور خواهد داشت و فعالیت خواهد کرد، اما خاطرنشان ساخته که تنها با تیم‌های مردانه کار نخواهد کرد. در متن بیانیه این سازمان آمده است: «ما تنها با تیم‌های مردانه کار نخواهیم کرد و ما از رویکرد اصولی خود در کار با زنان، برای زنان دست نخواهیم کشید.»
دفتر زنان سازمان ملل متحد در ادامه تعهدات سایر نهادهای این سازمان در مورد ماندن در افغانستان، گفته که دفتر افغانستان باقی می‌ماند و به نوآوری، احیای مجدد و بازاندیشی ادامه خواهد داد. این نهاد گفته است: «در حالی که این یک چالش بی‌سابقه برای ما است، تعهد ما به زنان و دختران افغان قوی‌تر از همیشه است. ما به‌طور دوام‌دار در افغانستان باقی می‌مانیم و به نوآوری، احیای مجدد و بازاندیشی ادامه خواهیم داد. تا حد امکان آن‌چه در توان داریم، انجام خواهیم داد تا مطمین شویم که کارکردهای ما برای زنان افغان تاثیرگذار است. ما کوشش می‌کنیم راهی برای پیش‌رفت ایجاد کنیم.»
مبارزه برای زنان، مبارزه برای کل زنان جهان
دفتر زنان سازمان ملل تاکید کرده که مبارزه برای حقوق زنان در افغانستان، مبارزه برای حقوق همه زنان در جهان است که مورد ظلم و سوءاستفاده قرار می‌گیرند. در بیانیه این نهاد آمده است: «مبارزه برای حقوق زنان در افغانستان، فقط برای حقوق زنان و دختران افغان نیست؛ این مبارزه برای حقوق هر زنی است که در سراسر جهان مورد ظلم و سوءاستفاده قرار گرفته و هر زنی که همیشه به خاطر زن بودنش خاموش مانده است.»
سازمان ملل با چه شرایطی در افغانستان می‌ماند؟
سازمان ملل متحد گفته که متعهد بر ادامه فعالیت و امدادرسانی به مردم افغانستان است. پیش از این، فرهان حق، معاون سخنگوی دبیرکل این سازمان، گفته است: «هیات معاونت سازمان ملل متحد در افغانستان (یوناما) بر تعهد خود برای ماندن در افغانستان و انتقال کمک‌ها به مردان، زنان و کودکان افغانستان تاکید می‌کند و از کمک‌کننده‌گان می‌خواهد که کمک‌های مالی را که مردم نیاز دارند، ادامه دهند. برای دست‌یابی و انتقال کمک‌ها به مردم افغانستان، سازمان ملل متحد به همه کارمندان خود به شمول زنان و مردان نیاز دارد که بدون ممانعت در جوامع و دفاتر سازمان ملل کار کنند.»
صندوق حمایت از کودکان سازمان ملل (یونیسف) نیز اعلام کرده که به رغم محدودیت‌های طالبان در افغانستان به کار خود ادامه می‌دهد. این نهاد افزوده است که در افغانستان می‌ماند و با شرایط طالبان سازش می‌کند. فران اکیزا، رییس صندوق حمایت از کودکان سازمان ملل، در یک کنفرانس خبری در نیویارک گفته است که کارمندان زن این نهاد به کار خود از خانه و دفتر ادامه خواهند داد.
همچنان سیندی مک‌کین، مدیر اجرایی برنامه جهانی غذا، گفته است: «در حال حاضر ما قصد نداریم که پشتی‌بانی و انتقال کمک‌های بشردوستانه خود به افغانستان را متوقف کنیم و در آن نقاطی از افغانستان که امکان داشته باشد، کمک‌های خود را ارایه خواهیم کرد؛ زیرا افغانستان شدیداً به این کمک‌ها نیاز دارد.»
در همین حال جنبش زنان برای صلح و آزادی با نشر بیانیه‌ای گفته است که واکنش‌های مقطعی کشورها و سازمان‌های جهانی کوچک‌ترین تغییری در وضعیت زنان به میان نیاورده و طالبان نیز جسورانه‌تر از گذشته بر سیاست‌های محدودکننده‌شان ادامه داده‌اند. در بیانیه این زنان معترض در مورد طالبان آمده است: «این گروه نسبت به گذشته خشن‌تر و شنیع‌تر عمل کرده که گزارش رسانه‌ها و نهادهای ناظر همچنان حاکی از خبرهای تلخ و تکان‌دهنده وضعیت حقوق بشری در افغانستان و ادامه تبعیض جنسیتی و نقض روشن قوانین و کنوانسیون‌های بین‌المللی از سوی این گروه است.» این معترضان زن تاکید دارند: «از جامعه جهانی و ملل متحد می‌خواهیم که به معاملات پنهان با گروه طالبان پایان داده و از ادامه ارسال کمک‌های میلیون دالری به ناقضان حقوق بشر و جنایت‌کاران معلوم‌الحال بپرهیزند. ادامه سکوت و باج‌دهی به یک گروه جنایت‌کار نه صرفاً در منافات با اصول آزادی، عدالت، دموکراسی و رعایت منشور ملل متحد و سایر قوانین و کنوانسیون‌های بین‌المللی است، که زنده به گور کردن زنان افغانستان نیز است.»
این‌همه در حالی است که رییس کمیته روابط خارجی مجلس نماینده‌گان ایالات متحده امریکا در واکنش به تمدید کار کارمندان سازمان ملل متحد با ارسال نامه‌ای به دبیر کل این سازمان، خواسته تا در برابر تصمیم ممنوعیت کار بانوان در نهادهای سازمان ملل متحد در افغانستان کوتاه نیاید.
مایکل مک‌کال، رییس کمیته روابط خارجی مجلس نماینده‌گان ایالات متحده گفته است: «ما برای ابراز نگرانی عمیق نسبت به فرمان‌های طالبان که زنان افغان را از کار در سازمان‌های غیردولتی و سازمان ملل متحد در افغانستان منع می‌کند، می‌نویسیم و سازمان ملل را تشویق می‌کنیم تا با مخالفت و رد اجرای کمک‌های بشردوستانه مردانه، به حمایت خود از زنان افغان ادامه دهد.»
پیش از این موضع‌گیری دفتر زنان سازمان ملل، شورای امنیت سازمان ملل متحد در قطع‌نامه ۲۶۸۱، محدودیت‌های وضع‌شده از سوی طالبان بر کار زنان در نماینده‌گی‌های این سازمان را به‌شدت نکوهش کرده است. اعضای این شورا خواستار مشارکت کامل، برابر، معنادار و ایمن زنان و دختران در همه عرصه‌های اجتماعی، سیاسی و اقتصادی افغانستان شده‌اند.
