چېکلاولر آره‌سیده حیران؛ سیز حتا قیین وضعیتلرده هم دوام اېتیشینگیز کېره‌ک
بهنیا
باشی کۉککه یېتگن چېکلاولر ایچیده، ایکّی اۉرتاق مالی و فکری مستقللیککه اېریشیش مقصدیده سعی و حرکت باشله‌گن. بو مقصدگه اېریشیش اوچون، تېگیس بۉلمه‌گن یۉللرنی بیرین – کېتین باسیب اۉتیش خوش‌بختلیک ساری یېتکله‌یدی. حاضر یورتیده زن‌ستیز گروهلر حاکم بۉلگن جمعیتده ییللر کلیشه‌لر بیلن کۉرشگن دیر. اوشبو گروه حتی خاتین – قیزلرنی اوی نینگ تۉرت دیواریدن تشقریگه چیقیشگه هم رخصت بېرمه‌یدی. دېمک، او عیاللیک نینگ قیین دنیاسینی باشقریشگه حرکت قیلماقده و موجود کلیشه‌لرنی بیر کوچ نقطه‌سیگه ایلنتیریماقچی، بو کلیشه‌لر باله‌لیکدن اونی سایه سینگری کوزه‌تیب، اۉزینی اۉزی حمایه قیلیش، آزادلیک و رواجله‌نیش یۉللرینی توسیب کېلگن دیر. زن‌ستیزانه باورلر و مردسالار جمعیتده عیالنی ضعیف بیر جنس اوله‌راق حقیده‌گی توشینچه‌لرنی سیندیریش اونینگ اوچون آسان ایش هم اېمس، اما چرچمسدن آلیب بارگن سعی و حرکتلری اونینگ ذهنینی جهالت قرانغوسیده قالگن دنیادن تشقری چیقرگن. او توغیلب اۉسگن یورتده اېرککلرنی اوستون کۉریش و خاتین – قیزلرنی ضعیف کۉرسه‌تیش بیر جمعیتده ییللر دیرکه خاتین – قیزلرنینگ تورلی فعالیتلردن منع قیلگن و ایشلرنی اېسه جنسیت اساسیده رده‌بندلیک قیلگن؛ اما مطهره‌کبی کیشیلر هم بارکه باشی آسمانگه یېتگن چېکلاولرنی بیر آز بۉلسه هم سیندیریشگن. او و اونگه اۉخشه‌گن کۉپینچه خاتینلر اۉتگن ییگیرمه ییل ایچیده عیال ناتوان اېمسلیگینی اثباتله‌دیلر. خاتین شونده‌ی بیر ظریف و قۉرقمس موجود دیرکه مینگلب کیشیلیک جمعیتنی توققن دیر و اویدن تشقریده بۉلیب هر قنده‌ی بیر ایش و فعالیتنی قیلیش قابلیت و کوچیگه اېگه دیر.
مطهره بیر ییلدن کۉپراق بۉله‌دی بیر آزگینه سرمایه بیلن کییم – کیچک تجارت ایشینی باشله‌گن. آچلیک و قشاقلیک اېنگ یوقاری سطح ده بۉلگن و ایش بازاری کوتیلمه‌گن درجه‌ده توشگن بیر حاکمیتده، او اوچ مینگ افغانینی ایشگه سالیب اۉزیگه ایش باشله‌گن. وقفه‌سیز سعی و حرکتلر، اونینگ آزگینه سرمایه‌سینی نېچه برابرگه آشیرگن. اونگه کۉره، ایشده جان و دل بیلن سعی وحرکت قیلسه و کونده‌لیک نا ملایمتلردن باش کۉتریب چیقسه، اونینگ نتیجه‌سی قووانرلی دیر البته.
مطهره اداره و حسابدارلیک بۉلیمینی اۉقیگن طلبه دیر و ۱۳۹۵- ییلده کابلده‌گی دولتی بیلیم یورتلریدن بیرینی بیتتیریب چیققن. آسیانینگ چین و بنگله‌دیش مملکتلریده تحصیلنی تجارت و اداره بۉلیمیده دوام بېریش مقصدیده چین و انگلیس تیللرینی اۉرگنگن؛ اما جهان بۉیلب کرونا ویروس کېنگ قولاچ یاییشی بیلن اونینگ درسلری بوزیلدی بۉلدی و اېسله تیلگن ایکّی اولکه نینگ بیرار بیلیم یورتیگه کیریشگه موفق بۉلمه‌دی. کرونا ویروس پاندیمسی کمه‌ییشی بیلن، درسلرنی دوام بېریش اوچون ینه تصمیم آله‌دی. کۉرینیشیچه بخت او بیلن حلی کېلیشمه‌یپتی بو مرته اېسه کرونادن کتّه بیر قیین‌چیلیک «طالبان» اسملی بیر بلا حیاتیگه حاکم بۉله‌دی.
او، اوشبو گروه حاکمیتی نینگ بیرینچی کونلریده اویده چېکله‌نیب قاله‌دی و اویدن تشقریده‌گی حیات نظریده جوده قۉرقینچلی کۉرینه‌دی، ییللر خلق بیلن اوروشده بۉلگن و امکان قدر آنه‌لر، آته‌لر، فرزندلر و تورموش اۉرتاقلرنی اۉلدیرگن کیشیلر بوگون یورتیگه حاکم بۉلگنلر. بو گروه‌دن قۉرقیش بیر قنچه آدملرنینگ اوی و جاییدن قاچیشیگه سبب بۉلگن و بو گروه نینگ زن‌ستیزلیگی خاتین – قیزلرنی اویلرنینگ بورجلریده چېکله‌نیب قالیشیگه مجور اېتگن.
بیر مدت طالبلر قَیتیشی نینگ بۉغووچی محیطی اونینگ حیاتینی آغیرلشتیردی، بیر نېچه آی اویده قالیش اونی تشویش و توشکونلیککه سالدی. اوشبو گروه نینگ حاکمیتگه اېگه بۉلیشی اونینگ ییللر دوامیده ایشله‌گن یوتوقلرینی یۉقاتیشیگه آلیب کېله‌دی. اوزلوکسیز تعلیم، چېکلنمه‌گن دقّتگه سزاوار جایلر، خوفسیز ایش محیطی، اۉقوو مرکزلری و اختیاري کيینیش قاعده‌لری یۉقاله‌دی. بونده‌ی قیینچیلیکلرگه قره‌مه‌ی، آرزولریگه اېرگشیش رویالر اونی وضعیتگه بېریلمسلیککه و قیینچیلیکلردن ینه اونیب چیقیشگه مجبور قیله‌دی. حکمران گروه اۉز آلدیگه قۉیگن قسمت اونگه یاقمه‌یدی و اۉز کېله‌جگینی اۉزی یره‌تیش، اۉز تقدیرینی بېلگیلش اوچون میدانگه توشه‌دی.
بو گروه تامانیدن عیاللرنینگ اوی قماغیگه محکوم اېتیلیش قۉرقووی اونی جمعیتگه قَیته قۉشیلیش و فعالیتینی دوام اېتتیریش یۉلینی تاپیشگه مجبور قیله‌دی. او طالبان حکمرانلیگیدن آلدین خَیالیده رېجه‌لشتیریلگن آرزوسی آرتیدن توشه‌دی و شو بۉلیمده هم اۉقیشنی یکونلشی کېره‌ک اېدی. او تدبیرکارلیک ساحه‌سیگه کیریب، ایش بیلرمان عیاللر بیلن بیرگه ایشلشنی و بیر کون کېلیب خلق‌ارا بیزنسمین بۉلیشنی خواهله‌دی. اۉز ایشینی برچه عیاللر اۉز عایله‌لری نینگ اېرککلریگه مادّي جهتدن قره‌م بۉلگن جمعیتده یره‌تیشدن مقصد، او مالیوي مستقللیککه اېریشماقچی. او شونده‌ی دېیدی: «مېنینگ فعالیتیم نینگ اساسي آماجی مالیوي مستقللیک اېدی و شو طریقه مېن طالبان کېلگندن کېین نیمه فعالیتلر قیلیشنی یۉقاتگن قیزلرگه یخشی اۉرنک بۉلیشنی خواهلردیم».
او ۱۴۰۱- ییلده طالبان تامانیدن عیاللر فعالیتیگه قۉیلگن چېکلاولر تاباره کوچه‌ییب باره‌یاتگنیگه قره‌مه‌ی، کییم تیکیشنی باشله‌گن. اوشبو قتّيق چېکلاولر طفیلی او اۉز بیزنسینی شهر و بازارده جسماً کېنگه‌یتیره‌آلمه‌یدی.
شونینگ اوچون او مقابل یۉل ایزله‌یدی و افغانستانگه طالبان باسقینیدن کېین عیاللر مراجعت قیلگن آنلاین تجارتنی تنله‌یدی. او اۉز بیزنسینی اینترنیتده اېنگ کیچیک انگیزه بیلن، اونچه‌لیک یوقاری بۉلمه‌گن مصرف و عادي و کم استعمال رېجه‌لری بیلن باشله‌یدی. “مېن ایشیمنی اوچ مینگ افغانی بیلن باشله‌دیم و مېن سودا، بازار، مارکیت و آنلاین تجارت حقیده هېچ قنده‌ی معلوماتگه اېگه اېمس اېدیم.” اونینگ بو ساحه‌ده آلغه اینتیلیشی اونی تورلی آنلاین کورسلرنی اۉرگنیشگه و آنلاین بیزنسگه عاید کتابلرنی اۉقیشگه مجبور قیلدی.
اونینگ محصولاتی تورلی خیل قرس، بلوز و هودی (کلاه‌لی جاکتلر) دیر. اونینگ طرحلری قۉل تیکیش، گل‌دوزلیک، چاپ قیلیشِ، لایحه یوزیده ایشله‌نیب تیکیله‌دی و چاپ اېتیله‌دی. اونینگ مشتریلرینی کۉپراق قیزیقتیرگن نرسه افغانی فرهنگ و مدنیتگه یونلتیریلگن طرح و سبکلر دیر. او، مشتریلری نینگ ایسته‌گی اساسیده هم تیارله‌یدی. چیرایلی طرحلر بیلن اۉزیگه یخشی بازار تاپیشگه موفق بۉلیشگن. ایچکی مشتریلردن تشقری خارجی مشتریلرنی هم اۉزیگه تارتگن. ایچکی مشتریلری بیر نېچه ولایتدن دیر و تشقی مشتریلر اېسه ایران، پاکستان، امریکا و کانادا اولکه‌لریدن.
مطهره آنلاین مارکیت اصوللرینی اۉرگنیب، بو ساحه‌ده کۉنیکمه‌لرگه اېگه بۉلیب، قیسقه وقت ایچیده یخشی یوتوقلرگه اېریشه آلدی. اېندی او اۉز بازارینی ینه‌ده گُللب – یشنه‌شی اوچون اۉز محصولاتلرینی فرقلی‌راق قیلیش و ینگی دیزاینلر بیلن تنیشتیریشگه اینتیلماقده. قابلیتگه ایشانیشی و ایمانگه ایشانیش اونی اوزلوکسیز حرکت قیلیشگه اونده‌دی. بو ایشانچ و ایمان، حاضرگی قیین شرایطده اونینگ دایمی یۉلداشی دیر و اونگه آلغه باریشی اوچون تورتکی بېره‌دی. مطهره بو یۉلیده خطا قیلگن ویېرگه اوریلگنیگه قره‌مه‌ی، لېکن ایشگه دوام بېریش انگیزه‌سینی هیچ وقت قۉلدن بېرمه‌گن. «حاضرگی قیین شرایطگه قره‌مه‌ی فعالیت و ایشگه دوام بېرسه بۉله‌دی. فقط هر بیر ایش نینگ یۉلینی توشینیش و اویلش کېره‌ک؛ چونکه هر بیر قیین‌چیلیکنی حل یۉلی بار و مېن کۉپ تلاشلر سیناولر و خطالردن کېین یۉلیمنی تاپه آلدیم و بو آرقلی باشقه خاتین – قیزلرگه انگیزه بېرماقچی من.»
طالبلر خاتین – قیزلرنی جمعیتدن بوتونله‌ی اۉچیریش اوچون بهانه قیدیره‌یاتگنیده، تورلی سببلرگه کۉره، بعضاً اېسه قاره حجاب کيمسلیک بهانه‌سیده اونی کۉپ مرته حقارتلب، خۉرلب، روحینی اۉلدیرماقچی بۉلیشگن، بلکه اونینگ مقصدلری اوشبو گروه نینگ غرضلی خطی – حرکتلرینی قَیتردی و او اۉز ایشینی دوام اېتتیریشگه اوّلگیدن کۉره کۉپراق رغبتلنتیردی. او قیته – قیته قیین وضعیتلرده هم دوام اېتیش کېره‌کلیگینی ایته‌دی. او بیر جایده تورمه‌یدیگن و باشقه‌لرنی تۉخته‌ب، تسلیم بۉلیشگه و اۉرنیدن توریب آلغه اینتیلیشگه اونده‌یدی.
مطهره فعالیتینی طالبان حکمرانلیگیدن کېین باشله‌گن شخص صفتیده برچه عیاللردن امیدسیزلیککه توشمسلیکنی، اۉز مقصدلرینی بېلگیلشنی و شرایطگه قره‌ب اولرگه اېریشیش یۉلینی اۉزگرتیریشنی همده دایما ماسلشووچن بۉلیشنی سۉره‌یدی. او برچه عیاللردن بیر- بیرلرینی قۉللب – قوّتلشنی و طالبان اولرگه ظلم قیلیش اوچون برچه امکانیتلردن فایده‌لنه‌یاتگن وضعیتده اطرافلریده سلبي آدملر بارلیگیگه نسبتن تفاوت‌سیز قالمسلیکنی سۉره‌یدی. او اۉز تېنگداشلریگه هر قنده‌ی وضعیتدن فایده‌لنیش، سرمایه کیریتیش، بیلیم آلیش و معمالردن چیقیش نینگ هر دایم ینگی اصوللرینی اۉرگنیش اوچون مراجعت قیلیشنی دوام اېتتیره‌دی. اونگه کوره، صبر قیلسنگ غوره‌‌دن حلوا ییتر.
