هرات در غرب افغانستان زلزله قدرتمندی را پشت سر گذاشته است. در نتیجه این زلزله و پسلرزههای متواتر آن، تا زمان تهیه گزارش دستکم 320 تن جان باخته و حدود ۶۰۰ تن دیگر زخمی شدهاند. شاهدان عینی تلفات و خسارات این حادثه را تکاندهنده گزارش داده و تاکید کردهاند که آمار در حال تغییر است. مرکز زمینشناسی امریکا اما بزرگی این زلزله را ۶.۳ ریشتر اعلام کرده است. به گفته این سازمان، مرکز زلزله در ولسوالی زندهجان هرات بوده و چندین پسلرزه پیدرپی به مقیاسهای ۵.۵، ۴.۷ و ۶.۲ ریشتر به دنبال داشته است. مقامهای محلی طالبان در هرات اعلام کردهاند که بیش از ۱۰ روستا در این ولایت بهگونه کامل ویران شده است. نوارهای تصویری نیز نشان میدهد که برخی از روستاها بهگونه کامل از بین رفته و سنگهای بزرگ به جادههای کوهستانی فروریخته است. منابع گفتند که شمار زیادی از شهریان هرات و برخی از ولسوالیها شب گذشته به دلیل نگرانی در کنار جادهها خوابیده و هنوز از شوک زلزله بیرون نشدهاند.
منابع صحی در شفاخانه حوزوی هرات میگویند که آمار قربانیان زمینلرزره دیروز در این ولایت، هنوز در حال تغییر است. یک منبع در گزارشهای اولیه گفته بود که حدود ۷۰ تن جان باخته و بیش از ۶۰۰ تن در غرب هرات زخمی شدهاند. این آمار تا کنون از سوی سازمانهای مددرسان و نهادهای دولتی تحت کنترل طالبان تایید نشده است.
همچنان منابع محلی ادعا کردهاند که ۱۲ روستا بهصورت کامل تخریب شده است. طالبان اما از ویرانی ۱۰ روستا گزارش دادهاند. براساس صحبتهای والی طالبان برای هرات، روستاهای نایبرفیع، سیاهآب، وردکها، کرنیل، سربلند، چاهک، سنجاب و کشکک در ولسوالی زندهجان این ولایت تخریب شده و بیشترین آمار تلفات از میان این روستاهاست. او از نهادها و افراد خیر خواسته که به کمک زخمیان این حادثه بشتابند.
وزارت دولت در امور مبارزه با حوادث طبیعی تحت کنترل طالبان، گفته که براساس گزارشهای ابتدایی در اثر این زمینلرزه در هرات ۱۵ تن جان باخته و ۴۰ تن دیگر زخمی شدهاند. به گفته این وزارت، شماری از منازل مسکونی در ولایتهای فراه و بادغیس نیز آسیب دیده است. ذبیحالله مجاهد، سخنگوی این گروه، نیز جزییاتی در این مورد ارایه نکرده است. او با نشر اعلامیهای، از شهروندان ثروتمند خواسته که به متضرران کمک کنند.
از سوی دیگر، نوارهای تصویری که از برخی روستاها در شبکههای اجتماعی منتشر شده، نشان میدهد که یک روستا بهگونه کامل تخریب و در سطح زمین هموار شده است. کاربران با نشر این ویدیوها، ادعا میکنند که دهها تن از اعضای خانوادههای باشندهگان روستاهای مختلف در زندهجان زیر آوار گیر مانده و در نتیجه کندی عملیات نجات جان دادهاند. براساس گفتههای آنان، عملیات نجات بطی بوده و این امر باعث شده که دهها تن بعد از ساعتها گیر ماندن در زیر آوار جان بدهند.
یک نوار تصویری دلخراش و بهشدت تکاندهنده دیگر نشان میدهد که مردی در زیر آوار گیر مانده و کودکی را نیز در بین پاهای خود نگه داشته است. نزدیکانش بدون ابزارهای ابتدایی، با دست خاکها را دور میکنند. گفته میشود این مرد نجات یافته و کودکش جان باخته است. در این نوار مشاهده میشود که مردی دیگر کودک جانباخته را در بغل میگیرد و فریاد میکشد.
افزون بر این، تصاویری از اجساد کودکان و زنان در رسانهها بهصورت گسترده دستبهدست شده است. یکی از این تصاویر جسد کودک خردسالی را نشان میدهد که ظاهرا با مادرش یکجا جان باخته است. همچنان دهها جسد در فضای باز در میان مردم به حالت خود رها شده و آنان به دنبال افراد گیرمانده هستند. علاوه بر اینها، یکی از این تصاویر مردی را در میان تلنباری از دیوارهای فروریخته نشان میدهد که جسد کودکش را در اوج ناامیدی در بغل گرفته و ممکن تنها اثری از زندهگی برایش روی خاک باقی مانده باشد.
در همین حال، یک منبع از ولسوالی زندهجان هرات میگوید: «در بعضی خانهها همهگی زیر خاک بودند و در بعضی پنج و شش. حتا از یک فامیل 30 تن زیر خاکاند.» او مدعی است که تیمهای نجات طالبان و نهادهای مددرسان در ساحه حضور یافته و زخیمان را به مراکز صحی انتقال دادهاند. همچنان یک باشنده دیگر هرات تایید میکند که آمار تلفات بیش چیزی است که تا کنون رسانهای شده است. به گفته او، نهادهای طالبان به دلیل ناتوانی در آمارگیری و نبود اطلاعات دقیق از روستاها، آمارهای مختلف و متضاد نشر میکنند.
یک تن از کارمندان موسسههای کمک کننده که نمیخواهد نامش در گزارش ذکر شود، افزود: «دفتر ما که به رییسهای کلسترها و شوراها در ارتباط است، چنین معلومات دارد. با توجه به گزارشی که از رییس کلستر قریههای شمال زندهجان رسیده است، متاسفانه تلفات جانی و مالی بسیار بلند است و تنها در قریه خودش که (سربلند) نام دارد، حدود ۳۰ نفر تلف شدهاند. به همین ترتیب در قریههای سنجاب، کرنیل، غار موشک، دهنه غلام نبی خان، وردکها و سایر قریههای سمت شمال زندهجان تلفات جانی و خسارات مالی بسیار بلند گزارش شده است.»
از سوی دیگر، تصاویری از خانههای باشندهگان هرات منتشر شده که دیوارهای آنها ترک برداشته و هزاران تن در خیابانها تجمع کردهاند. به گفته شاهدان عینی، شب گذشته نیز هزاران تن در خیابانها و میان زمینهای زراعتی شب را به دلیل نگرانی از پسلرزههای احتمالی سحر کردهاند.
مرکز زمینشناسی امریکا اعلام کرده که بزرگی این زلزله ۶.۳ ریشتر بوده است. به گفته این نهاد، مرکز این زلزله در زندهجان در ۴۰ کیلومتری غرب شهر هرات بوده که پسلرزههای قوی نیز به دنبال داشته است.
گفته میشود افغانستان براساس شاخصها و گزارشهای جهانی، در بلندترین درجه آسیبپذیری در برابر زلزله قرار دارد. صفحههای زلزلهخیز افغانستان را از سه جهت غرب، جنوب و شرق احاطه کرده و گسل هرات و گسل چمن از مشهورترین گسلهای زلزله در کشور شمرده میشوند.
در همین حال، وزارت دولت در امور رسیدهگی به حوادث تحت کنترل طالبان به نقل از مرکز زمینشناسی امریکا گزارش داده که از ماه جنوری تا آگست سال جاری میلادی ۲۴۶ زلزله در افغانستان رخ داده که بلندترین آن ۵.۹ ریشتر خوانده شده است.
گفتنی است که نبود زیرساختهای معیاری و دولت کارآمد و مشروع که بتواند کمکهای جهانی را در حوادث طبیعی جذب کند، تلفات ناشی از زلزله را در افغانستان افزایش داده است. شماری از شهروندان کشور طالبان را به ناتوانی و نداشتن دانش در مدیریت مبارزه با خطرات زلزله و حوادث طبیعی متهم میکنند.
نجیبالله (مستعار)، یکی از باشندهگان هرات، میگوید که طالبان تدبیر و دانش مدرن برای کاهش خطرات زلزله و حوادث طبیعی را ندارند و نیز در موجودیت این گروه، کشورها علاقهمندی کمک به مردم افغانستان را از دست دادهاند. او تاکید میکند که باشندهگان هرات بهویژه ولسوالیهایی که بیشتر از نقاط دیگر متضرر شدهاند، در بیسرنوشتی، تلخترین و دردناکترین روزهای زندهگیشان را پشت سر میگذارند.
گفتنی است که ایجاد سیستم فعال هشداردهنده قبل از وقوع حوادث، تشخیص محلات آسیبپذیر و تحکیمکاری، ایجاد مراکز تحقیقاتی در مورد مبارزه با حوادث و خلق دانش در این عرصه، شامل ساختن آموزشهای مدیریت حوادث در نصاب آموزشی کشور و حفظ جنگلها و نباتات از مهمترین راهکارهای کاهش خطر در حوادث طبیعی دانسته میشود.
قابل تذکر است که در ماه جون سال گذشته، زلزلهای مرگبار به بزرگی ۵.۹ ریشتر در شرق کشور رخ داد که در نتیجه آن تلفات انسانی و خسارات هنگفت اقتصادی وارد شد. طالبان در آن زمان ادعا کردند که حدود یک هزار تن در آن زلزله جان باختهاند.