سازمان عفو بینالملل و کمیسیون حقوقدانان یک گزارش تحقیقی زیر نام «جنگ طالبان علیه زنان: جنایت علیه بشریت، آزارواذیت جنسیتی در افغانستان» را منتشر کردهاند. یافتههای این گزارش نشان میدهد که طالبان در نزدیک به دو سال گذشته بهصورت گسترده حقوق بشر بهویژه حقوق زنان را نقض کردهاند. در این گزارش گفته شده که طالبان محدودیتهای جدیدی را به هدف ممنوعیت کامل زنان از عرصه زندهگی جمعی اعمال کردهاند که حقوق زنان را بهطور سیستماتیک نقض کرده است. مصاحبه ۹۰ زن و ۱۰ دختر جوان از ۲۰ ولایت افغانستان در این گزارش درج است. این مصاحبهشوندهگان از ۱۴ تا ۷۴ سال سن داشتهاند. تمدید ماموریت گزارشگر ویژه حقوق بشر، بررسی جنایت طالبان توسط دادگاه بینالمللی کیفری، پذیرش پروندههای پناهندهگی زنان معترض، اعمال فشار دولتها بر مقامهای تصمیمگیرنده طالبان و بررسی مستقل و عادلانه موارد نقض حقوق بشر توسط یوناما از پیشنهادهای این گزارش به نهادهای مربوطه است. در این گزارش از طالبان خواسته شده که به حقوق بشر احترام بگذارند و استراتژی حمایت از موسسههای غیردولتی و سازمان ملل متحد را روی دست بگیرند. نقض شدید حقوق بشر، ناپدید شدن اجباری، شکنجه، زندانی شدن و سایر بدرفتاریهای طالبان بر زنان و شهروندان افغانستان از یافتههای اساسی این گزارش است.
سازمان عفو بینالملل روز جمعه، ۵ جوزا، به همکاری کمیسیون بینالمللی حقوقدانان گزارشی را تحت عنوان «جنگ طالبان علیه زنان: جنایت علیه بشریت، آزارواذیت جنسیتی در افغانستان» منتشر کرده است. در این گزارش آمده که محدودیتهای شدید و سرکوبگرانه، بازداشتهای خودسر، آزارواذیت جنیستی و رفتارهای فراقانونی طالبان باید بهعنوان جنایات احتمالی تحت قوانین بینالمللی، از جمله جنایت علیه بشریت و آزارواذیت جنیستی، بررسی شود.
سازمان عفو بینالملل در این گزارش گفته است که پس از تسلط طالبان بر افغانستان، وضعیت حقوق بشر به رغم وعدههای اولیه این گروه مبنی بر احترام به حقوق زنان و دختران، بهشدت بدتر شده است. این سازمان تاکید دارد که طالبان بهطور فزایندهای محدودیتهای جدیدی را به هدف محو کامل حضور زنان و دختران از عرصههای عمومی، اعمال میکنند. یافتههای این گزارش نشان میدهد که طالبان با سرکوب بیشتر زنان و دختران، مشارکت سیاسی و اجتماعی زنان را ممنوع کردهاند. در گزارش گفته شده که زنان علاوه بر منع آموزش بالاتر از صنف ششم، تحصیل و کار، از پوشیدن لباس دلخواه نیز منع شدهاند.
نقض معاهدات بینالمللی از سوی طالبان
سازمان عفو بینالملل وضع محدودیتهای تبعیضآمیز از سوی طالبان بر زنان و دختران را در تناقض با ضمانتهای حقوق مندرج در معاهدات بینالمللی که افغانستان عضو آن است، میداند. در این گزارش گفته شده که اعمال سیاستهای زنستیزانه و سرکوبگرانه طالبان در تضاد با میثاق بینالمللی حقوق مدنی و سیاسی، میثاق بینالمللی حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی، کنوانسیون حذف همه اشکال تبعیض علیه زنان و کنوانسیون حقوق کودک بررسی شده است.
اعمال خشونت طالبان بر زنان معترضگزارش عفو بینالملل که در همکاری با کمیسیون حقوقدانان تهیه شده، خشونت طالبان بر زنان را مستند کرده است. براساس این گزارش طالبان زنان اشتراککننده در راهپیماییها را بازداشت، شکنجه، تحقیر و سرکوب کردهاند. یافتههای این گزارش نشان میدهد که زنان شرکتکننده در تظاهرات بهصورت خودسرانه بازداشت و مورد رفتار «ظالمانه و غیرانسانی» طالبان قرار گرفتهاند. بربنیاد این گزارش، طالبان با انحلال چارچوب نهادهای حمایتی، سیاستهای ظالمانه را بهطور سیستماتیک و به شیوه گسترده بهصورت منفی تحمیل کردهاند که زنان و دختران را در سراسر کشور تحت تاثیر قرار میدهد.در این گزارش آمده است: «سیاستهای اتخاذشده توسط طالبان بهشدت حقوق بشر از جمله حقوق تحصیل و کار و آزادی سفر، بیان، تشکل و اجتماعات مسالمتآمیز و همچنین حقوق برابر و عدم تبعیض را محدود میکند. شکنجه و سایر رفتارهای ظالمانه، غیرانسانی و تحقیرآمیز، محرومیت از آزادی و امنیت، ممنوعیت، ناپدید شدن اجباری، محدودیتهای اعمالشده علیه زنان و دختران ناشی از رهنمودها و تصمیمات و احکامی که توسط مقامات طالبان در سطح رهبری، اتخاذ شده است.»
آیا رفتار طالبان در قبال زنان جنایت علیه بشریت است؟
سازمان عفو بینالملل گفته است که ممکن بدرفتاریهای طالبان در قبال زنان جنایت علیه بشریت و آزارواذیت جنسیتی باشد. در این گزارش آمده است: «در هنگام بازداشت زنان زیر شکنجه و سایر بدرفتاریها قرار گرفتهاند و مجبور به دادن اعترافهای اجباری شدهاند که دیگر اعتراض نکنند. شواهد نشان میدهد که نقض فاحش حقوق بشر، ممکن بهعنوان جنایت علیه بشریت و آزارواذیت جنسیتی باشد.»یافتههای این گزارش تحقیقی، تحلیل و بررسی شده است. در گزارش گفته شده که براساس اساسنامه روم، آزار و شکنجه مبتنی بر جنسیت، جنایت علیه بشریت است. در تحلیل این گزارش آمده است: «به موجب ماده 7 اساسنامه روم، آزار و شکنجه، حبس، ناپدید ساختن افراد و سایر اعمال غیرانسانی به دلیل جنسیت یا زمانی که بهصورت گسترده یا سیستماتیک انجام شود، جنایت علیه بشریت است.»در تحلیل این گزارش همچنان آمده است: «تفکیک جنسیتی و تبعیض سیستماتیک ناشی از سیاستها و تصمیمات مقامات طالبان علیه زنان و دختران و خشونتهای ناشی از آن و تجاوزات انجامشده در اعتراضات و در بازداشت، نقض شدید حقوق بشر است و طبق ماده 7 اساسنامه روم، جنایت علیه بشریت میباشد.»
پیشنهادها به دیوان بینالمللی کیفری و نهادهای سازمان ملل
سازمان عفو بینالملل به دیوان بینالمللی کیفری (ICC) پیشنهاد کرده که تحقیقات کامل و مستقلی در این زمینه انجام دهد. در این گزارش گفته شده که دیوان بینالمللی کیفری باید اطمینان حاصل کند که تحقیقاتش بهطور کامل موارد، حوادث و جنایاتی را که گفته میشود توسط طالبان انجام شده است، طبق قوانین بینالمللی بررسی کند. در گزارش عفو بینالملل آمده که وضعیت وخیم بشری در افغانستان و جنایاتی که زنان و دختران را تحت تاثیر قرار میدهد، مستلزم تحقیقات کامل و مستقل و ازسرگیری تحقیقات توسط دادگاه بینالمللی است. براساس این گزارش، تحقیقات مستقل میتواند بستر پاسخگویی و تحقق عدالت را در این کشور فراهم کند.
سازمان عفو بینالملل به سازمان ملل متحد بهویژه شورای حقوق بشر این نهاد پیشنهاد کرده است که ماموریت گزارشگر ویژه در مورد وضعیت حقوق بشری در افغانستان را تمدید کند. در گزارش گفته شده که شورای حقوق بشر سازمان ملل باید پاسخگویی مستقل بینالمللی ایجاد کند. عفو بینالملل پیشنهاد کرده است که مکانیسم خاصی در رابطه با افغانستان و ماموریت رسیدهگی به جنایات در چارچوب قوانین بینالمللی و سایر موارد نقض جدی حقوق بشر و همچنین گردآوری شواهد، ایجاد شود. در این گزارش به دفتر هیات معاونت سازمان ملل متحد در افغانستان (یوناما) پیشنهاد شده است: «باید مطابق با قطعنامه دو هزار و 679 شورای امنیت [از افغانستان صلحآمیز، باثبات و مرفه] حمایت کند. فعالیتهای مربوط به حفاظت از حقوق بشر بهویژه بحران خشونت مبتنی بر جنسیت را برجسته کند، از جمله ازدواج اجباری و ازدواج کودکان، تاثیر برچیدن راههای قانونی برای محافظت از سوی طالبان و تضمین پاسخگویی در مورد خشونت مبتنی بر جنسیت در کشور، دست به کار شود.»
پیشنهادهای گزارش عفو بینالملل به دولتها
در گزارش تحقیقی سازمان عفو بینالملل گفته شده که دولتها از جمله کشورهای همسایه افغانستان، باید با اعمال صلاحیت جهانی یا صلاحیت فراسرزمینی مشابه در رابطه با رهبری طالبان و کسانی که مسوول سیاستهای تبعیضآمیز این گروه در قبال زنان و دختران هستند، مطابق قوانین بینالمللی رفتار کنند. در گزارش تصریح شده که رفتار طالبان در مورد زنان طبق قوانین بینالمللی جرم شناخته میشود. براساس این گزارش، هر زمانی که مقامهای طالبان به خارج از افغانستان سفر میکنند، باید پیام روشنی به آنها داده شود که سیاستهای تبعیضآمیزشان علیه زنان و دختران هرگز قابل تحمل نخواهد بود.این گزارش به دولتها همچنان پیشنهاد کرده است که پروندههای پناهندهگی زنان را بپذیرند. در این گزارش آمده است: «دولتها باید تمام زنان و دخترانی را که از افغانستان فرار میکنند، بهعنوان پناهنده در نظر بگیرند. براساس کنوانسیون پناهندهگان 1951، به دلیل آزارواذیت که آنها به دلیل جنسیت خود در معرض خطر قرار دارند، دولتها باید تمام پروندههای زنان و دختران افغانستان را بهطور رسمی بازگشایی و مجدداً بررسی کنند. درخواست پناهندهگی آنانی را که قبلاً رد شده بود، مجدداً بررسی کنند.»
پیشنهادات گزارش عفو بینالملل به طالبان
سازمان عفو بینالملل در این گزارش به طالبان پیشنهاد کرده است که به حقوق بشر و حقوق زنان احترام بگذارند. در گزارش آمده است: «مقامهای بالفعل [طالبان] باید به همه حقوق بشر، حقوق زنان و دختران احترام بگذارند، از جمله به حق عدم تبعیض، حمایت برابر، آزادی بیان، اجتماع و مذهب، اجتماع مسالمتآمیز، حریم خصوصی و مشارکت عمومی آنها حمایت کنند. آنها را ترویج و به آن عمل کنند. باید اقدامات فوری برای تضمین حق کار، آموزش و تحصیل انجام دهند.»در این گزارش از طالبان خواسته شده که به زنان و دختران در افغانستان «اجازه تظاهرات و اعتراض مسالمتآمیز» داده شود و خشونت علیه مدافعان حقوق بشر، فعالان مدنی و خبرنگاران را متوقف سازند. براساس پیشنهاد این گزارش، طالبان باید محدودیتهای سفر زنان و دختران را رفع کنند و اجازه دهند که زنان به وظایف دولتی و سایر مشاغل خود برگردند. در این گزارش به طالبان گفته شده که به حق آموزش، تحصیل و کار زنان احترام بگذارند، ممنوعیتهای فراتر از مقطع ابتدایی آموزش را برای دختران لغو کنند و از ایجاد فرصتهای تحصیلی مساوی برای زنان و دختران و مردان اطمینان بدهند. سازمان عفو بینالملل در این گزارش از طالبان خواسته که به همه اتهامهای ازدواجهای اجباری و زیرسن که اعضای این گروه دخیل و مظنون هستند، پاسخگو باشند و زمینه تحقیقات مستقل، شفاف و بیطرفانه را فراهم سازند. در این گزارش گفته شده که متهمان خشونت علیه زنان باید در دادگاههای عادلانه و مدنی در مطابقت با معیارهای حقوق بشری به کیفر برسند و معیارهای پیشگیری و جبران خشونت علیه زنان و دختران به اجرا گذاشته شود. در این گزارش همچنان از طالبان خواسته شده که استراتژی جامع را در حمایت از نهادهای کمکرسان سازمان ملل و سایر سازمانهای غیردولتی مبتنی بر عدالت جنسیتی روی دست بگیرند. سازمان عفو بینالملل همچنان گفته که خلاصه یافتههای این گزارش و نتیجهگیری حقوقی آن را از طریق ایمیل با وزارت خارجه طالبان در میان گذاشته، اما هیچ پاسخی تا تاریخ انتشار آن دریافت نکرده است. طالبان اما از این پیش در پاسخ به نگرانی مقامهای دولتها و مسوولان سازمانهای بینالمللی درباره نقض حقوق بشر گفتهاند که این مساله مرتبط به افغانستان است و هیچ کشور و یا سازمانی نباید در امور داخلی افغانستان مداخله کند.سازمان عفو بینالملل در این گزارش از اعمال محدودیت بر آزادی سفر، لباس، آموزش، کار و سایر ممنوعیتهای طالبان در قبال زنان مستندسازی کرده است. در این گزارش گفته شده که طالبان اعتراضهای مسالمتآمیز را سرکوب و معترضان را بازداشت و شکنجه کرده و مورد بدرفتاری و مجازات بدنی قرار دادهاند. افزون بر این ازدواجهای اجباری و ازدواجهای زیر سن را افراد طالبان مرتکب شدهاند که در این گزارش با جزییات به آنها پرداخته شده است. در گزارش تصریح شده که زنان و دختران به دلیل جنسیت مورد هدف قرار میگیرند و همچنان مورد حمله سیستماتیک آزار جنسی هستند. این در حالی است که یافتههای یک گزارش تحقیقی روزنامه ۸صبح نیز نشان میدهد که از میان ۹۰ زن زندانی در جوزجان، فاریاب و سمنگان، ۱۶ تن آنان در نتیجه تجاوز جنسی مکرر افراد طالبان، حمل گرفته و در شفاخانههای محلی سقط جنین کردهاند.