وزارت خارجه امریکا بخشی از نسخه محرمانه گزارش خود در مورد خروج از افغانستان را منتشر کرد. براساس این گزارش، امریکا برای بدترین سناریو برنامه نداشته و از اداره بایدن در مدیریت بحران تخلیه از کابل نیز بهشدت انتقاد شده است. در این گزارش گفته شده که برنامهریزی ضعیف در دوران ترمپ منجر به خروج آشفته دولت بایدن از افغانستان شده است. از محورهای اساسی دیگر این گزارش، نابهسامانی در بالاترین سطوح دولت آن کشور در مورد خروج از افغانستان خوانده شده است. همزمان با نشر این گزارش، جو بایدن در واکنشی گفته است که القاعدهای در افغانستان وجود نخواهد داشت. اظهارات رییس جمهور امریکا با واکنشهای تندی مواجه شده است. به گفته برخی از سیاسیون افغان، بایدن ضمایم پنهانی توافقنامه دوحه را افشا کرده است که براساس آن گروه طالبان به واگنر امریکا مبدل شده است. طالبان اما از موضعگیری اخیر بایدن استقبال کردهاند. این در حالی است که شورای امنیت سازمان ملل متحد در گزارش تازه خود از حضور القاعده و ارتباط تنگاتنگ این گروه با طالبان پرده برداشته است. براساس این گزارش، گروههای تروریستی به شمول القاعده با برگشت طالبان به قدرت، از آزادیهای بیشتری برخوردار شدهاند.
وزارت خارجه امریکا روز جمعه، ۹ سرطان، بخشی از گزارش محرمانه خود از روند تخلیه کابل در ۲۴ اسد ۱۴۰۰ را منتشر کرده است. در این گزارش از دولت جو بایدن، رییس جمهور ایالات متحده، بهگونه شدید انتقاد شده است. افزون بر این، گفته شده است که تصمیمهای ترمپ و بایدن، رییسان جمهور، برای پایان دادن به ماموریت نظامی ایالات متحده در افغانستان پیامدهای جدی برای دوام دولت افغانستان و امنیت داشت. وزارت خارجه ایالات متحده از گزارش ۸۰ صفحهای خود حدود یک چهارم آن را منتشر کرده که در آن با ۱۵۰ مقام دولتی از اداره فعلی و قبلی دولت امریکا مصاحبه شده است.
در این گزارش گفته شده است که در دوره هر دو رییس جمهور ایالات متحده، در سطح مقامهای ارشد در مورد بدترین سناریوها و اینکه پروسه تخلیه با چه سرعتی دنبال شود، اطلاعات کافی وجود نداشته است. یافتههای گزارش نشان میدهد که برنامهریزی ضعیف در میان مقامات ارشد در دولتهای ترمپ و بایدن به «خروج پرهرجومرج و مرگبار» ایالات متحده از افغانستان در تابستان 2021 کمک کرده است. در ۲۷ آگست ۲۰۲۱، در یک حمله انتحاری بیش از ۲۰۰ تن کشته و حدود ۴۰۰ تن دیگر زخمی شدند که ۱۳ سرباز امریکایی نیز در میان کشتهشدهگان این حادثه بودند. داعش مسوولیت حمله را برعهده گرفت.
گزارش محرمانه وزارت خارجه ایالات متحده، نشان میدهد زمانی که طالبان در حال پیشروی به سمت کابل بودهاند، مقامهای این کشور تخمینهای متفاوت در مورد زمان مقاومت دولت پیشین در برابر طالبان ارایه کردهاند. در گزارش گفته شده که آنها برنامهای برای بدترین سناریو نداشتهاند و متکی بر «تضمینهای» محمداشرف غنی، رییس جمهور پیشین افغانستان، بودهاند. یافتههای این گزارش میرساند که رییس جمهور پیشین افغانستان به مقامهای امریکایی از دفاع کابل اطمینان داده بوده است. طبق گزارش، مقامهای امریکایی فکر میکردند «تمرکز بر دفاع کابل میتواند طالبان را مدتی دور نگه دارد.»
بربنیاد این گزارش، طالبان کنترل کابل را خیلی سریعتر از حد انتظار به دست گرفتند و وزارت خارجه ایالات متحده از این رهگذر «با وظیفهای در مقیاس و پیچیدهگی بیسابقه روبهرو شده» بود. در گزارش آمده است که گستره و مقیاس این تخلیه بسیار غیرمعمول بود و از زمان خروج ایالات متحده از ویتنام در سال 1975، پس از چندین سال درگیری شدید نظامی و سیاسی، وضعیت قابل مقایسهای نداشت. در گزارش گفته شده که وقتی دونالد ترمپ، رییس جمهور پیشین ایالات متحده در اوایل ۲۰۲۱ قدرت را ترک کرد، سوالات کلیدی درباره حفظ سفارت این کشور در کابل و سرنوشت متحدان افغانستان پس از خروج بیپاسخ مانده است.
براساس یافتههای این گزارش، مشخص نشده است که ایالات متحده چگونه به ضربالاجل اول ماه می ۲۰۲۱ عمل کرده است، در حالی که دولت ترمپ، یک سال قبل از این توافق خروج را با طالبان به امضا رسانده بود. در گزارش آمده است که «عقبنشینی» سریع ارتش این کشور از افغانستان، مشکلاتی را برای وزارت امور خارجه ایالات متحده به میان آورده بود. همچنان در گزارش از تصمیم دولت بایدن مبنی بر انتقال مسوولیت پایگاه هوایی بگرام به دولت پیشین افغانستان انتقاد شده و تاکید کرده که میدان هوایی کابل، تنها راه تخلیه مناسب باقی مانده بود.
در گزارش به این نکته اشاره شده که در جون و جولای ۲۰۲۱، سفارت امریکا در کابل در مورد سقوط قریبالوقوع حکومت اشرف غنی هشدار داده بوده و دیپلماتهای امریکایی خواستار تسریع روند تخلیه همکاران محلی ایالات متحده از افغانستان شده بودهاند. در خلاصهای از بررسی وزارت خارجه ایالات متحده آمده است که جو بایدن، رییس جمهور امریکا «روند یک تصمیمگیری سنجیدهشده، سریع، دقیق و فراگیر را روی دست گرفت» اما تصمیمهای رییس جمهور قبلی، این اقدامهای آقای بایدن را محدود ساخته بود.
گزارش میافزاید که با تغییر اداره جدید در ایالات متحده، بسیاری از افسران کلیدی سفارت امریکا در کابل که از بزرگترین نمایندهگیهای سیاسی این کشور در جهان بود، تنها چند هفته قبل از سقوط به کابل آمده بودند. در بخشی از این گزارش آمده است: «زمانی که اداره ترمپ قدرت را ترک کرد، پرسشهای کلیدی در مورد اینکه چگونه ایالات متحده مهلت ماه می ۲۰۲۱ را تکمیل کند، بیپاسخ ماند؛ ضربالاجل برای خروج کامل نظامی، چگونه ایالات متحده حضور دیپلماتیک خود را در کابل حفظ کند و برای کسانی که واجد شرایط برنامه ویزای مهاجرت ویژه (SIV) و همچنین سایر افغانهای در معرض خطر چه باید کرد.»
پس از نشر این گزارش، جو بایدن، رییس جمهور امریکا، در یک نشست خبری در کاخ سفید صحبت کرد. در این نشست برخی از خبرنگاران در مورد خروج امریکا از افغانستان از او پرسیدند، اما آقای بایدن بهطور مشخص به یافتههای این گزارش و خروج از امریکا اشارهای نکرد. با این حال، نوار تصویری که از او در رسانهها منتشر شده، نشان میدهد که او هنگام ترک نشست خبری، مجدداً برمیگردد و به پرسشی در این مورد پاسخ میدهد. رییس جمهور ایالات متحده در این نوار تصویری میگوید: «نه نه. همه شواهد در حال بازیابی هستند. یادتان است در مورد افغانستان چه میگفتم؟ گفتم القاعده آنجا نباشد. گفتم که آنجا نباشد. از طالبان کمک بگیریم. حالا چه رخ داده؟ چه میگذرد؟ رسانه خود را مرور کنید. حق با من بود.»
این سخنان او که القاعده در افغانستان حضور ندارد، مورد انتقادهای گسترده نیز قرار گرفته است. اظهارات آقای بایدن در حالی صورت میگیرد که او در ماه اسد ۱۴۰۱، گفته بود که امریکا در عملیاتی در افغانستان ایمن الظواهری، رهبر القاعده را با یک هواپیمای بیسرنشین کشته است. در آن زمان ایالات متحده طالبان را به عدم صداقت در مبارزه با گروههای تروریستی و نقض توافقنامه دوحه متهم کرده بود.
با این حال، رحمتالله نبیل، رییس عمومی پیشین امنیت ملی افغانستان، اظهارات جو بایدن در مورد همکاری با طالبان را «افشای پیشگامانه ضمایم پنهان توافقنامه دوحه» خوانده است. او با نشر توییتی گفته است: «رییس جمهور بایدن با افشای ضمایم پنهان توافق دوحه، افشاگری پیشگامانهای انجام داده و ماهیت واقعی طالبان بهعنوان گروه واگنر ایالات متحده در این منطقه را روشن میکند.»
از سوی دیگر، طالبان از این سخنان رییس جمهور امریکا استقبال کردهاند. عبدالقهار بلخی، سخنگوی وزارت خارجه طالبان، گفته است: «ما اظهارات جو بایدن رییس جمهور ایالات متحده، در مورد عدم وجود گروههای مسلح در افغانستان را بهمنزله اعتراف به واقعیت میدانیم و اعلام میکنیم که گزارش اخیر تیم نظارت بر تحریمهای سازمان ملل مبنی بر حضور و فعالیت بیش از بیست گروه مسلح در افغانستان را رد میکند.»
این در حالی است که کمیته تحریمهای سازمان ملل متحد در چهاردهمین گزارش خود در اوایل ماه جون سال جاری میلادی، از ارتباط طالبان با شبکه القاعده و ۲۰ گروه تروریستی دیگر پرده برداشته بود. در گزارش شورای امنیت سازمان ملل گفته شده که طالبان روابط خود با القاعده را مستحکم نگه داشتهاند. در گزارش شورای امنیت آمده است که ارتباط میان طالبان و شبکه القاعده و تحریک طالبان پاکستان (تیتیپی) همچنان قوی و بههمپیوسته مانده است و در حکومت طالبان «طیفی از گروههای تروریستی آزادی مانور بیشتری» دارند. در گزارش شورای امنیت تاکید شده است که خطر تروریسم هم در افغانستان و هم در منطقه در حال افزایش است. این در حالی است که براساس گزارش تیم تحریم و نظارت شورای امنیت سازمان ملل، القاعده در حال بازیابی توانایی عملیاتی خویش است و در کنار آن، حدود ۲۰ گروه در افغانستان از فعالیت و آزادی رفتوآمد تحت حاکمیت طالبان برخوردارند.