شماری از دانشجویان دختر که از طریق آزمون «یوس» به دانشگاههای ترکیه راه یافتهاند، شکایت دارند که طالبان مانع سفر آنان به بیرون از کشور میشوند. این دختران با وجودی که پاسپورت، ویزه و تکت طیاره در اختیار دارند، بارها از میدان هوایی کابل برگشت داده شدهاند. آنان میگویند که طالبان در میدان هوایی کابل به بهانه نداشتن «محرم شرعی» مانع سفر آنان به ترکیه میشوند. این دختران اکنون نگران پایان یافتن زمان ویزه و سپری شدن درسهای خود هستند.
ثریا (نام مستعار) یکی از دانشجویانی است که امسال از طریق آزمون «یوس» به دانشگاهی در ترکیه راه یافته است. او ماهها تلاش کرده تا ویزه ترکیه را به دست بیاورد، اما پس از آن طالبان در میدان هوایی کابل مانع سفرش به ترکیه شدهاند. ثریا دستکم دو مرتبه با هزینه 560 دالر امریکایی تکت خریداری کرده، اما هر دو بار از میدان هوایی کابل برگشت داده شده است. این دانشجو هر دو بار مجبور شده تکت هوایی خود را به نصف قیمت بفروشد.
تنها دلیلی که طالبان از رفتن ثریا به ترکیه ممانعت میکنند، نبود یک مرد با او است. آنچنانی که این دانشجو میگوید، طالبان از او میپرسند که «محرم شرعیات کجا است؟»
ثریا در صحبت با روزنامه 8صبح میگوید: «بعضی کشورها را بدون محرم اجازه نمیدادند، آن هم در شرایطی که ویزه غیرتحصیلی داشته باشند؛ ولی فعلاً میدان هوایی به روی تمام دخترخانمها بسته شده و اجازه خروج بدون محرم به هیچیک از کشورهای خارجی داده نمیشود.»
ثریا که دو بار برای سفر به ترکیه تلاش کرده تا بتواند هر چه زودتر به درسهای خود برسد، هر دو بار تلاشش بیفایده بوده است. او اکنون در کنار اینکه نگران زمان ثبت نام در دانشگاه است، از پایان اعتبار ویزهاش نیز نگرانی دارد.
ثریا علاوه میکند: «من محصل هستم. در ترکیه در پوهنتون کامیاب شدهام و وقت ویزهام هم قرار است تمام شود. اجازه نمیدهند که بروم. مکتوب رسمی هم ارسال نکردهاند. هر بار تکت میگیرم و میروم، ولی آنجا [در میدان هوایی کابل] طالبان هستند و دوباره دور میدهند. دو بار تکت کرده رفتهام، ولی اجازه خروج ندادند.»
زهرا (نام مستعار) دانشجوی دیگری است که به یکی از دانشگاههای ترکیه راه یافته است. او تنها یک بار توانسته تکت خریداری کند و از طریق میدان هوایی تلاش کند به ترکیه برود، اما موفق نشده است. این دانشجو توضیح میدهد که پول خرید یک تکت هوایی را نیز از دوستانش قرض گرفته بود و حالا دوباره توان خرید تکت را ندارد.
زهرا میگوید: «من محصلم و قصد سفر به ترکیه را دارم، اما چون دخترم، بدون محرم اجازه سفر خارجی برایم داده نمیشود. متأسفانه ماندهام و درسهایم هم دارد میگذرد. چیزی نیست که انجام بدهم. بارها میدان هوایی رفتهام و گفتهاند که اجازه نیست به دختران. همیشه احوال میگیرم، ولی میگویند که بدون محرم فقط پروازهای داخلی اجازه است؛ در پروازهای خارجی باید محرم باشد.»
زهرا با عالمی از دشواری، توانسته ویزه به دست بیاورد، اما وقتی به میدان هوایی رفته، اجازه سفر دریافت نکرده است. او میافزاید: «من قرار است منحیث یک شاگرد بروم آنجا، چطور میتوانم محرم با خود ببرم؟ شهرهای افغانستان نیست که بیپرسان یک عضو خانواده را بگیرم و ببرم. آنجا ویزه کار دارد و هزاران مرحله دیگری که تا آن وقت ویزه خودم وقتش تمام خواهد شد و درسهایم هم از وقتش میگذرد.» به گفته زهرا، تنها او با این چالش روبهرو نیست، بلکه دختران دیگری که با او یکجا به دانشگاههای ترکیه راه یافتهاند نیز اجازه سفر به بیرون از کشور دریافت نکردهاند.
امتحان «یوس» به معنای «آزمون کانکور» است که همهساله از طریق مکتبهای افغانترک اخذ میشود. دانشآموزان فارغ صنف دوازدهم که بتوانند این آزمون را موفقانه سپری کنند، نظر به نمرهای که کسب میکنند، میتوانند به یکی از دانشگاههای ترکیه راه یابند.
پس از سقوط کشور به دست طالبان اما دستورهای سختگیرانهای در برابر زنان صادر شده است، از بستن درب مکتبهای دخترانه به روی دانشآموزان تا محروم ساختن آنان از کار در شماری از نهادهای دولتی، سرکوب و بازداشت معترضان زن، حجاب اجباری برای کارمندان رسانهای زن و محروم ساختن این قشر جامعه از سفر بدون یک مرد به بیرون از کشور.