زنده‌گی زیر سایه پرچم سفید؛ شهروندان بدون دلیل بازداشت و شکنجه می‌شوند
بازداشت‌های خودسر، انتقام‌جویی‌های بیدادگرانه، شکنجه‌های وحشت‌ناک و رفتن تا چوبه دار، تجربه‌های روزانه شهروندان افغانستان زیر سیطره طالبان است. این گروه شبانه‌روزی، غیرنظامیان را از خانه، کوچه و محل کار بدون اطلاع به خانواده‌ها، به‌شکل مجرمان تروریستی بازداشت و به جاهای نامعلوم منتقل می‌کنند. بازداشت‌شده‌گان به این باورند که شیوه بازداشت طالبان تفاوتی با رفتار اختطاف‌گران و دزدان حرفه‌ای ندارد. جنگ‌جویان این گروه، غیرنظامیان را از مکان‌های مختلف با انداختن خریطه‌های سیاه بر سر و بستن دست‌های‌شان با موترهای شخصی بازداشت و زندانی می‌کنند. کسانی که تجربه بازداشت از سوی طالبان را دارند، می‌گویند در آغاز فکر می‌کردند که اختطاف شده‌اند، اما تا چشم باز کردند، خود را در شکنجه‌گاه طالبان دریافته و مورد پرسش‌های عجیب‌و‌غریب جنگ‌جویان این گروه قرار گرفته‌اند. با این حال گزارش تازه ریچارد بنت، گزارشگر ویژه حقوق بشر سازمان ملل متحد، حاکی از نقض گسترده حقوق بشر و آواره‌گی نزدیک به شش میلیون تن در نتیجه سیاست‌های ضدحقوق بشری طالبان است.
حاکمیت خفقان، سرکوب، بازداشت و شکنجه‌گاه‌های دور نخست طالبان از خاطره مردم افغانستان زدوده نشده است که این گروه مجدداً بر کشور مسلط شدند. ۸صبح در این گزارش با شماری از کسانی صحبت کرده که تجربه بازداشت و شکنجه شدن از سوی طالبان را دارند. به گفته بازداشت‌شده‌گان، آنان بدون هیچ دلیلی به زندان افتاده و به‌شکل مرگ‌بار لت‌وکوب، تحقیر و توهین شده‌اند. در این گزارش تجربه کسانی بازتاب یافته است که از چندین ساعت تا یک ماه را در بازداشتگاه طالبان به سر برده‌اند. کسانی که تجربه چندین ساعت بازداشت را دارند، دوباره با چشمان بسته در مکان‌های خاصی رها شده‌اند و افرادی که دست‌کم یک ماه زندانی بوده، با قید ضمانت پولی و قومی از بند طالبان رها شده‌اند.
شماری از شهروندان با در میان گذاشتن نگرانی‌های‌شان به روزنامه ۸صبح، می‌گویند که طالبان شبانه‌روزی غیرنظامیان را بدون هیچ دلیلی از خانه، کوچه، خیابان، ورزشگاه، آموزشگاه و فروشگاه‌ها بازداشت می‌کنند و به جاهای نامعلومی انتقال می‌دهند. به گفته این شهروندان، کسانی که نزدیکان‌شان از سوی طالبان بازداشت می‌شوند، تا رهایی آنان هیچ اطلاعی حاصل نمی‌کنند و از این لحاظ اکثریت خانواده‌ها به مشکلات روانی مبتلا شده‌اند. این شهروندان علاوه می‌کنند که در هیچ جایی مصونیت ندارند.
روزنامه ۸صبح با شماری از کسانی که از سوی طالبان از کوچه تا کتاب‌فروشی و خانه بازداشت شده‌اند، گفت‌وگو کرده است. بازداشت‌شده‌گان دارای شغل‌های متفاوت‌اند. خیاط، دانشجو، فعال مدنی، ورزشکار، دکان‌دار و آموزگار هستند که بدون ارتکاب جرم و اطلاع به خانوادههایشان بازداشت شده‌اند. طعم تلخ و کشنده شکنجه و تحقیر را چشیده‌اند و حتا برخی از آنان مجبور شده‌اند افغانستان را ترک کنند. شماری از خانواده‌ها با نگرانی شدید از تداوم وضعیت موجود، می‌گویند که حال اگر فرزندان یا نزدیکان‌شان توسط دزدان و اختطاف‌گران هم ربوده شوند، کسی چیزی نمی‌داند و این کار طالبان زمینه دزدی و اختطاف را بیش از پیش فراهم می‌سازد.
دو تن از باشنده‌گان کابل که باهم برادر هستند، به‌تازه‌گی از سوی طالبان بازداشت شده‌اند. نزدیکان این دو تن به روزنامه ۸صبح می‌گویند که آنان هیچ وقت با دولت قبلی کار نکرده‌اند و به جریان سیاسی خاصی نیز تعلق ندارند. به گفته نزدیکان این بازداشت‌شده‌گان، آنان مصروف کار روزانه خود بوده‌اند که یکی از کوچه و دیگری از ورزشگاه توسط طالبان بازداشت شدند و پس از ساعت‌ها شکنجه و بازجویی یکی از آنان رها شده و دیگرش تاکنون در بند طالبان به سر می‌برد.
احمد (نام مستعار) از وابسته‌گان این دو تن، می‌گوید: «یکی از آن‌ها را بیرون از خانه، از کوچه گرفته‌اند. خانه‌شان در نزدیکی خانه یکی از مقام‌های طالبان است. [به دلیل هراس از بازداشت مجدد نام مکان گرفته نشده است] چند نفر در کرولا نشسته بودند. نزدیک که شدند، اطرافش را گرفتند، تفنگچه کشیدند که تکان نخور. دست‌هایش را در پشتش بستند، خریطه سیاه را در سرش انداختند و بردند. بعد از چهل دقیقه در یک‌جای پایین کردند، به تحقیق شروع کردند، تلفنش را بررسی کردند. در اول خوب لت‌وکوب کردند، اما هیچ چیزی نیافتند؛ چون وظیفه دولتی نداشت و خیاط بود. پس از پنج یا شش ساعت، دوباره خریطه را در سرش انداختند، به چمن حضوری کابل رهایش کردند. برادرش را از وزرشگاه بردند که تا هنوز رها نشده است. از آن‌ها پرسیده‌اند که چه کار می‌کردید، حال چه کار می‌کنید و کی به خانه‌تان می‌آید.»
عبدالله (نام مستعار) از کسانی است که در یکی از کتاب‌فروشی‌های کابل، از سوی نیروهای طالبان بازداشت شده است. او در صحبت با روزنامه ۸صبح می‌گوید: «اول اکتوبر ۲۰۲۲ در کتاب‌فروشی‌های سرزیرزمینی ده‌افغانان مشغول حساب‌و‌کتاب با کتاب‌فروش بودم که اغلب کتاب‌های انتشارات را برای‌شان می‌آوردم. ناگهان یک رنجر نفر رسیدند و بدون پرسان و سوال چشم‌هایم را بستند و به رنجر انداختند. به حوزه اول بردند و آن‌جا چیزی برایم نگفتند. تا نیمه‌های شب آن‌جا نگه داشتند و بعد از ۱۲:۰۰ شب یک فرونر با چند موتورسایکل آمد و مرا به حوزه هشتم بردند. آن‌جا اولین چیزی که از من خواستند، تلفن بزرگم [گوشی هوشمند] بود که خوش‌بختانه در همان کتاب‌فروشی مانده بود و پیدا نکردند. به حد مرگ لت‌وکوبم کردند که جای تلفن و کمپیوترم را برای‌شان بگویم و من نمی‌توانستم بگویم. دو شب آن‌جا ماندم و بعد به ریاست ۴۰ بردند. آن‌قدر شکنجه‌ام کردند که بعد از شش ماه هنوز هم آثار شکنجه را در بدنم دارم.» آقای عبدالله می‌افزاید که او پیش از بازداشت شدن در یک نهاد مددرسان کار می‌کرد. به گفته او، این نهاد به آسیب‌دیده‌گان جنگ کمک می‌کرد که معمولاً آسیب‌دیده‌گان جنگ اندراب‌ها را شامل می‌شد.
عبدالله که تجربه تلخ لت‌وکوب و شکنجه شدید را در زندان طالبان دارد، علاوه می‌کند که شماری از بازداشت‌شده‌گان را ملاقات کرده که بازرگان بوده و مجبور به پرداخت میلیون‌ها افغانی پول نقد ضمانت بوده‌اند. او می‌افزاید: «۱۵ روز در ریاست ۴۰ ماندم. بی‌نهایت شکنجه شدم و با ضمانت مالی و قومی رها شدم. وضعیت وحشت‌ناک بود. قابل بیان نیست. وقتی به ریاست ۴۰ رفتم، چند جوان اندرابی و پنجشیری بودند و چند جوان پروانی هم بودند. در دو روز آخر که از سلول انفرادی بیرون آمده بودم، در بین کسانی که من در آن‌جا آشنا شدم، تنها کسی که به لحاظ مالی و به لحاظ جنبه‌های سیاسی و اقتصادی با طالب‌ها و دیگر مردم ارتباط چندان نداشت، من بودم. بزرگ‌ترین کار ما در حوزه زنان بود. در هیچ کار دولت دخیل نبوده‌ام، اما آن مردم [بازداشت‌شده‌گان] کلان‌کلان مردم بودند، تاجر بودند. دو شب آخر که از سلول انفرادی بیرون آورده شده بودم، با آن‌ها بودم. از هرکدام‌شان ۱۰ لک تا ۲۰ لک افغانی خواسته بودند. اتهامات را بسته بودند که چیزی نمی‌فهمیدند. این پول را از آن‌ها می‌خواستند که به‌صورت نقدی تقدیم کنند.»
کسانی که حاضرند روایت بازداشت شدن‌شان را با هویت مستعار با رسانه‌ها شریک سازند، بسیار اندک‌اند و هنوز هم ترس و نگرانی از بازداشت مجدد بر روح و روان آنان سایه افکنده است. گمان می‌برند که بار دیگری بازداشت می‌شوند. به گفته آنان، افغانستان در حال حاضر کابوس بی‌پناهی است و حتا آنانی که کارد به استخوان‌شان رسیده، نیز نمی‌خواهند حرف بزنند. با این حال افرادی هم هستند که فرزند گم کرده‌اند، اما از ترس انتقام‌جویی طالبان لب به سخن نمی‌گشایند. امید فیضی (نام مستعار) از نزدیکان یکی از بازداشت‌شده‌گان است که حدود یک ماه قبل در هرات به دست طالبان افتاده است. او در صحبت با روزنامه ۸صبح می‌گوید: «یکی از پسران کاکایم مدت یک ماه بیشتر است که توسط استخبارات طالبان گرفته شده که اصلاً زنده و مرده‌اش معلوم نیست و هیچ کس هم پاسخگو نیست که کجا است یا چرا دستگیر شده، به چه جرمی. کاکایم هم از ترس با هیچ رسانه‌ای نتوانسته این خبر را شریک کند.» یک دادستان پیشین نیز در صحبت با ۸صبح می‌گوید که تجربه تلخ و خاطره دردناکی از بازداشت شدن طالبان دارد، اما با نشر جزییات آن موافق نیست و احساس می‌کند که متن این سرگذشت، در اختیار طالبان قرار خواهد گرفت.
در حال حاضر بیشتر باشنده‌گان کابل از وضعیت خفقان‌‌آلود و پولیسی این شهر شکایت دارند. مطیع‌الله، باشنده کابل، به روزنامه ۸صبح می‌گوید: «فضا بسیار خسته‌کن شده و لبخند از لب‌های مردم گم شده است. کار نیست. یک رقم جاسوسی و پولیسی زیاد شده که اندازه ندارد. آدم از سایه خود می‌ترسد. به دوست و رفیق اعتماد نمی‌شود. خلاصه این رقم وضعیت هیچ وقت ندیده بودم. از کلان‌ها شنیده بودم که این‌رقمی حکومت‌های دیکتاتوری را تیر کرده بودند.» او می‌افزاید: «از بس که جاسوسی و ردیابی زیاد شده، بعضی مردم خانه‌های‌شان را به کرایه می‌دهند، کوچ می‌کنند یا به نقاط دیگر کابل می‌روند یا هم از کابل به ولایات می‌روند.»
پیش از این نیز شهروندان کشور از تداوم دزدی در لباس طالبان شکایت کرده و گفته‌اند که بیشتر دزدان و اختطاف‌گران مجهز با ابزارها و وسایل طالبان هستند و مردم هیچ تفاوتی میان نیروهای طالبان و دزدان نمی‌توانند. به گفته آنان، طالبان هم در لباس شخصی و موتر شخصی افراد را بازداشت می‌کنند. این شهروندان از طالبان می‌خواهند که مصونیت، کرامت و حقوق اساسی شهروندان را رعایت کنند و متهمان را پیش از بازداشت اطلاع دهند یا هنگام بازداشت خانوادههایشان را در جریان بگذارند.
در حال حاضر صدها تن در زندان‌های طالبان به سر می‌برند. اکثریت آنان باشنده‌گان پنجشیر، اندراب‌های ولایت بغلان و دیگر ولایت‌های شمال کابل‌اند که به اتهام همکاری با جبهه مقاومت ملی بازداشت شده‌اند. پیش از این نیز روزنامه ۸صبح به اطلاعاتی دست یافته بود که بازداشت‌شده‌گان ماه‌ها بدون تحقیق و بررسی قانونی در زندان شکنجه می‌شوند. شهروندان کشور از وضعیت موجود در افغانستان به‌شدت نگران هستند و تاکید می‌ورزند که امنیت روحی، روانی و جانی مردم به خطر افتاده و هیچ‌کسی آزادانه نمی‌تواند از خانه بیرون شود یا سفر کند. با این حال، در تازه‌ترین مورد ریچارد بنت، گزارشگر ویژه حقوق بشر سازمان ملل متحد در امور افغانستان، از وضعیت حقوق بشری در افغانستان ابراز نگرانی کرده است. آقای بنت در گزارش ۱۹ صفحه‌ای که قرار است آن را در نشست آینده شورای حقوق بشر سازمان ملل متحد ارایه کند، گفته است که نزدیک به شش میلیون تن از افغانستان آواره شده‌اند. گزارشگر ویژه حقوق بشر سازمان ملل از کوچ‌های اجباری و برخوردهای تبعیض‌آمیز طالبان انتقاد کرده و خواستار رعایت حقوق اساسی شهروندان افغانستان شده است.
