دومین نشست نمایندهگان ویژه کشورها در امور افغانستان که در هفته گذشته با میزبانی آنتونیو گوترش، دبیر کل سازمان ملل متحد، در دوحه بدون حضور طالبان برگزار شد، واکنشهای گوناگون را در پی داشته است. شماری از مخالفان سیاسی طالبان گفتهاند که نتایج این نشست توقعات و انتظارات آنان را مبنی بر ایجاد تغییر در اوضاع افغانستان برآورده نکرده است. اما شماری از کشورها بهویژه امریکا نشست دوحه را سازنده توصیف کرده و گفتهاند که در این نشست در مورد نیازهای اقتصادی و اساسی مردم افغانستان، اهمیت احترام به حقوق بشر و ضرورت ادامه تعامل با افغانها از جمله طالبان بحث شده است. شماری از آگاهان سیاسی حضور فعالان جامعه مدنی افغانستان و عدم پذیرش شرایط طالبان برای اشتراک در نشست دوحه را «بزرگترین پیروزی» آن نشست خواندهاند. به گفته آنان، نشست دوحه «هشدار جدی» به طالبان بود و عدم اشتراک این گروه در نشستها باعث انزوای بیشتر طالبان خواهد شد. با این حال، طالبان گفتهاند که خواستههای این گروه مبتنی بر «منافع ملی» بود، اما سازمان ملل تصمیم «غیرعادلانه» گرفته است.
نشست دو روزه دوحه به تاریخ ۱۸ و ۱۹ فبروری با حضور نمایندهگان ویژه بیش از ۲۵ کشور و سازمان منطقهای برای افغانستان در دوحه، پایتخت قطر، بدون حضور طالبان برگزار شد. در این نشست چهار تن به نمایندهگی از جامعه مدنی و فعالان حقوق زنان افغانستان نیز شرکت کرده بودند.
طالبان درخواست کرده بودند که هیچ فرد و جریانی به نمایندهگی از افغانستان در این نشست شرکت نکند، اما سازمان ملل با این خواست آنان موافقت نکرد.
دبیر کل سازمان ملل متحد پس از پایان نشست دوحه گفت که عدم اشتراک طالبان به این نشست صدمه نزده است. او افزود که این گروه شرطهایی را مطرح کرده بود که شبیه بهرسمیتشناختن رژیم طالبان بود.
با این حال، مولوی عبدالکبیر، معاون سیاسی ریاستالوزرای طالبان، در تازهترین واکنش، از توجه نکردن سازمان ملل به خواستهای این گروه در نشست دوحه انتقاد کرده است. او گفته که خواستهای این گروه مبتنی بر «منافع ملی» بود، اما سازمان ملل تصمیم «غیرعادلانه» گرفته است.
از سویی هم، امیرخان متقی، سرپرست وزارت خارجه طالبان، روز پنجشنبه هفته گذشته در دیدار با رزا اوتنبایوا، رییس دفتر هیات معاونت سازمان ملل متحد در افغانستان (یوناما)، گفته که این وزارت نشست نمایندهگان ویژه کشورها در امور افغانستان در دوحه را زیر نظر داشت و متوجه شد که نتیجه خاصی نداشته است. در اعلامیه وزارت خارجه طالبان به نقل اوتنبایوا آمده است که در نشست دوحه نمایندهگان کشورها بر ادامه تعامل با این گروه تأکید کردهاند.
در این دیدار متقی تاکید کرده است که برای اثربخشی نشستهای آینده، رایزنی همهجانبه و به موقع در مورد همه موضوعات با این گروه مهم است.
افزون بر این، سراجالدین حقانی، وزیر داخله طالبان، گفته است که سازمان ملل و دیگر نمایندهگان کشورها در نشست دوحه با طرح شرایطی برای این گروه، نشان دادند که «هنوز سر عقل نیامدهاند.»
با این همه، وزارت خارجه امریکا در پاسخ به پرسشی درباره عدم اشتراک طالبان در نشست نمایندهگان ویژه کشورها در دوحه گفته است که در آینده افغانستان تنها طالبان سهم ندارند.
متیو میلر، سخنگوی وزارت خارجه امریکا، گفته است که واشنگتن از همه شهروندان افغانستان از جمله زنان و دختران در شکلدهی آینده کشورشان حمایت میکند. میلر گفته است که از عدم اشتراک طالبان در نشست نمایندهگان ویژه کشورها در دوحه متعجب نشده است، چون این گروه اهداف متفاوت دارد. به گفته او، اهداف امریکا سه چیز است که در نشست دوحه دنبال کرده است. به گفته میلر، عدم فعالیت گروههای تروریستی در افغانستان، ایجاد دولت فراگیر و احترام به حقوق بشر، از جمله حقوق زنان و دختران از اهداف امریکاست.
در همین حال، توماس وست، نماینده ویژه امریکا در امور افغانستان، نشست دوحه را سازنده توصیف کرده و گفته که در این نشست در مورد نیازهای اقتصادی و اساسی مردم افغانستان، اهمیت احترام به حقوق بشر و ضرورت ادامه تعامل با افغانها از جمله طالبان بحث شده است.
وست در صفحه ایکس خود نوشته است: «یک اجماع قوی در مورد منافع جمعی در افغانستان وجود دارد. هیچ کشوری نمیخواهد شاهد ظهور تهدید تروریسم در افغانستان باشد. همه خواهان بازگشت زنان و دختران به مکاتب متوسطه، دانشگاه، کار و زندهگی عمومی هستند.»
این دیپلمات امریکایی افزوده است که در نشست نمایندهگان کشورها در دوحه در مورد اقتصاد افغانستان، تعهد آشکار به مردم این کشور شنیده شد و تلاشهای کمکرسانی در سال گذشته نیز بررسی شده است.
او اضافه کرده است که امریکا از ادامه اجلاس دوحه استقبال میکند و همچنین خواستار یک روند به رهبری سازمان ملل برای تهیه نقشه راه به هدف ادغام کامل افغانستان در سیستم بینالمللی است.
اما شماری از جریانهای سیاسی مخالف طالبان و نهادهای مدافع حقوق زنان طی یک اعلامیه مشترک در واکنش به نشست اخیر دوحه در مورد افغانستان گفتهاند که تاکید یکجانبه بر نقش طالبان در حل بحران افغانستان به بنبست خواهد انجامید.
در این میان، جبهه مقاومت ملی بهتازهگی گفته است که «رویکرد یکجانبه» سازمان ملل متحد و کشورها در غیاب نیروهای سیاسی مخالف طالبان در برابر افغانستان مایه نگرانی است. این جبهه از سازمان ملل خواسته که به این جریان فرصت دهد تا نگرانیها، پیشنهادها و راهحلهای جاگزین خود را مطرح کند.
جبهه مقاومت ملی در بیانیه خود تاکید کرده است: «گوش ندادن به اکثریت سرکوبشده مردم افغانستان، طرح سازمان ملل متحد را از ابتدا محکوم به شکست خواهد کرد.»
در بیانیه، به نقل از احمد مسعود، رهبر جبهه مقاومت ملی افغانستان، آمده است: «همه صداها باید شنیده شوند، نه فقط صدای طالبان که مملو از نابردباری، تهدید و خشونت است.»
در همین حال، شماری از آگاهان سیاسی حضور فعالان جامعه مدنی افغانستان و عدم پذیرش شرایط طالبان برای اشتراک در نشست دوحه را «بزرگترین پیروزی» آن نشست میخوانند.
ویس ناصری، آگاه امور سیاسی، در صحبت با روزنامه ۸صبح میگوید: «همین که دبیر کل سازمان ملل متحد زیر خواست و شرطهای طالبان قرار نگرفت و بهجای اینکه فعالان جامعه مدنی را ترجیح داد، خود یک پیروزی به ملت افغانستان بود. جامعه جهانی و سازمان ملل ثابت کردند که برای آنان مردم افغانستان مهم است نه طالبان.»
آقای ناصری میافزاید: «اینکه طالبان از روبهرو شدن با جهان و خواستشان هراس دارند، نشاندهنده شکست این گروه در عرصه سیاسی است و موفقیت این نشست در آن بود که توانست به تصامیم بعدی شورای امنیت گامهایی را بردارد.»
شماری از آگاهان امور حقوقی نیز میگویند که نشست دوحه «هشدار جدی» به طالبان بود و عدم اشتراک در آن نشست، این گروه را به انزوای بیشتر میکشاند.
آرش شهیرپور، عضو پیشین کادر علمی دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه البیرونی، به روزنامه ۸صبح میگوید: «سازمان ملل متحد در قضیه افغانستان دخیل شد و برای اولین بار پاسخ رد از جناب طالبان شنید. این یعنی مهر تایید گذاشتن به ادعاهایی که از سوی مخالفین سیاسی طالبان نسبت به تغییر نکردن فکر طالبانی (خودشیفتهگی، تمرکزمحوری، اقتدارگرایی…) مطرح میشود.»
او میافزاید: «نشست دوحه و دست رد طالبان به این نشست، بزرگترین صدمه سیاسی برای طالبان داشته، زیرا دلایل غیرقابلقبول برای حتا کشورهای حامی طالبان، چهره واقعی سیاست اعمالی طالبان را برای جهانیان برجستهتر ساخت.»
با گذشت بیش از دو سال از حاکمیت طالبان، این گروه هنوز حاضر به رسیدهگی به نگرانیهای جامعه بینالمللی بهویژه رعایت حقوق بشر نشده است و زنان و دختران در افغانستان هنوز از رفتن به مکاتب و دانشگاهها محرومند و اجازه کار ندارند.
تشکیل حکومت همهشمول که در آن تمام اقوام حضور داشته باشند، خواست دیگر جهان برای بهرسمیت شناختن حاکمیت طالبان است. اما طالبان همواره گفتهاند که رژیم آنان همهشمول است و تمام اقوام در آن حضور دارند.