طالبان به دنبال وضع محدودیتهای گسترده و فشارهای مضاعف مذهبی بر شهروندان، حالا از آموزگاران مکاتب دولتی در کابل امتحان دینی میگیرند. این گروه تاکنون از آموزگاران چندین مکتب در ناحیههای مختلف شهر کابل امتحان گرفتهاند. شماری از آموزگاران این اقدام طالبان را بیحرمتی به جایگاه آموزگار میدانند و تأکید دارند که نباید چنین برخورد تحقیرآمیزی با آنان صورت بگیرد. این آموزگاران توضیح میدهند که «دعای قنوت، التحیات، فرایض و مستحبات نماز و وضو» از پرسشهایی است که محتسبان طالبان از آنان میپرسند. نمونهای از پرسشهای دینی طالبان که در اختیار روزنامه ۸صبح قرار گرفته، نشان میدهد که پرسشهای آزمون آموزگاران شامل دو بخش «مسلکی و دینی» است. نامهای سرپرست وزارت معارف طالبان، آمر حوزه مربوطه طالبان و رییس طالبان برای معارف شهر از پرسشهای دیگر این گروه است که آموزگاران باید در حافظه داشته باشند.
وزارت معارف طالبان از هفته گذشته به اینسو روند اخذ «امتحان دینی» از آموزگاران در شهر کابل را آغاز کردهاند. طالبان هدف این امتحان را تثبیت سویه آموزگاران از منظر آموزشهای «مسلکی و دینی» عنوان میکنند. اما شماری از آموزگاران این اقدام طالبان را تحقیر و توهین به جایگاه خود عنوان میکنند و خاطرنشان میسازند که طالبان با این کار میخواهند آموزگاران مسلکی را سبکدوش و به جای آنان افراد خود را مقرر کنند. به گفته آنان، این روند «تصفیهسازی» و جابهجایی «ملایان» در بستهای معلمی است.
مریم (نام مستعار) یکی از آموزگاران لیسه قلعه بختیار شهر کابل، در صحبت با روزنامه ۸صبح میگوید: «طالبان از ما امتحان نماز و وضو میگیرند. این یک توهین است به معلمی که سالها به اطفال افغانستان خدمت کرده است. مجبور هستیم. اگر امتحان ندهیم یا کامیاب نشویم، ممکن از وظیفه برکنار ما کنند. حکومت جمهوری نیست که صدای اعتراضی مردم شنیده شود.»
عبیدالله (نام مستعار) یکی از آموزگارن لیسه حبیبه، میگوید: «روزهای دوشنبه و پنجشنبه نیمنیم ساعت باید درس دینی بخوانیم. ما که خود ما معلم هستیم، باید در چوکی شاگردی بنشینیم و یک ملای بیسواد بیاید و سر ما استادی کند. خواست ما این است که طالب صاحبان باید توهین و تحقیر معلم وطن را متوقف کنند.»
مهسا (نام مستعار) یکی از آموزگاران دیگر در کابل، توضیح میدهد: «مدت زیادی میشود که طالبان در تلاش این هستند که معلمان را به بهانههای مختلف حذف کنند. دیگر بهانه نیافتهاند، حالا مساله امتحان را پیش گرفتهاند. اگر معلمان را حذف میکنند، مستقیم برطرف کنند؛ قسمی که در اوایل برطرف ساختهاند.»
این آموزگار میگوید که تاکنون «امتحان دینی» طالبان را سپری نکرده، اما از همکاران و دوستانش در مورد نحوه پرسشها اطلاع حاصل کرده است. مهسا میافزاید: «سه سوال تحریری در مورد مکتب، پلان و روش تدریس و بعضی مسایل دیگر و سه سوال دینی تقریری میباشد. سه چهار نفر هستند. امتحان تحریری که خلاص شد، طالبها دودو معلم را میخواهند. در هر ورق سه سوال است. هر معلم یک ورق را بالا میکند و هر سوالی که آمده بود، باید جواب بدهد.»
این آموزگار علاوه میکند: «طالبان در این پرسشها سورهها را همراه معنای آن میپرسند. شش کلمه، دعای قنوت، التحیات، فرایض نماز و وضو و موضوعات دیگری چون نام آمر حوزه، نام مدیر مکتب، نام وزیر معارف، نام رییس معارف شهر.»
برگه پرسشهای «امتحان دینی» طالبان که در اختیار روزنامه ۸صبح قرار گرفته، در یکی از بخشهای آن آمده است: «نجاست غلیظه به چند نوع است، هر یک را تعریف و نام ببرید؟» در پرسش دیگری چنین نگاشته شده است: «شخصی در صحرا رونده است، در وقت ادای وضو میبیند که آب نیست، اما نزد آن شخص آب میوه وجود دارد، پس در چنین حالت اضطراری وضو با آب مذکور درست میگردد یا خیر؟» همچنان پرسشی دیگر اینگونه است: «آب چاهها با چه نجاست پلید میشود؟ کلمه طیبه را ترجمه نموده و بگویید که کدام نوع از توحید میباشد؟» در یکی دیگر از پرسشهای «دینی» طالبان آمده است: «چرا باید روی خویش را به طرف قبله کنیم؟»
در پرسشهای تحریری که به گفته آنها مربوط مسایل «مسلکی» میشود، آمده است: «پالیسی امر به معروف را در رابطه به معلمین ذکور و اناث بیان کنید؟ کتاب حاضری شاگردان و کتاب ترقی تعلیم چیست؟ موثریت و مثمریت وزارت معارف را بیان کنید؟»
در همین حال، یکی از آموزگاران جزوهای را در اختیار روزنامه ۸صبح قرار داده است که طالبان از روی آن پرسشهای خود را آماده میسازند. به گفته این آموزگار: «یک چپتر دارند که به زبان پشتو است و ۲۵۰ صحفه است. اینها [آموزگاران] چپتر را به زبان فارسی تبدیل کردهاند.» به گفته او، طالبان از مکتب (نام مکتب به دلیل نگرانی آموزگاران از طالبان در گزارش ذکر نشده است) دو امتحان گرفتهاند. هر امتحان ۱۲ سوال داشته و بهشکل تحریری بوده است.»
نام این جزوه که ظاهراً از سوی ریاست معارف شهر کابل توزیع شده، «نصاب عمومی اسلامی معارف افغانستان» است. در فصل اول این جزوه درسی آمده است: «نام دین مسلمانان چیست؟ کلام اسلام چیست؟ کلمه شهادت چیست؟ روز قیامت چیست؟ قیامت کی میآید؟» به گفته منابع، طالبان تاکنون از لیسه مخفی بدخشی، سردار کابلی، فخر آسیا، زرغونه، لیسه غلامحیدر خان و شماری از مکتبهای دیگر در شهر کابل امتحان گرفتهاند و این روند ادامه دارد.
از سوی دیگر، شماری از آموزگاران زن میگویند که طالبان در ارزیابیهای سالانه نیز به جای پرسشهای «مسلکی»، «دعای قنوت، فرایض وضو و آمنت باالله» را پرسیدهاند. آموزگاران اما این پرسشهای دینی را بسیار ساده توصیف میکنند و میگویند که با این کار، به مقام معلم اهانت میشود.