انحصار قدرت، بسته شدن دروازههای مکاتب و دانشگاهها بهروی دختران و برخی محدودیتهای دیگر که از سوی رهبر طالبان در کشور وضع شده، ظاهراً اختلافات میان رهبران این گروه را با گذشت هر روز گستردهتر ساخته است.
در تازهترین مورد، سراجالدین حقانی، وزیر داخله طالبان و یکی از چهرههای کلیدی شاخه حقانی، از رهبری این گروه انتقاد کرده و گفته که «انحصار قدرت» و تحمیل دیدگاه بر دیگران به سود آنان نبوده و تاکید کرده است که وضعیت کنونی قابل تحمل نیست. در پی این انتقاد تند حقانی، ذبیحالله مجاهد، سخنگوی این گروه، گفته که این شیوه برای انتقاد مناسب نیست. او افزوده که برمبنای اخلاق اسلامی، انتقاد باید بهگونه محرم و محفوظ با «امیر»، وزیر یا مسوول مطرح شود. شماری از سیاسیون حکومت پشین، دلیل تشدید اختلافات میان رهبران طالبان را محدودیتها علیه زنان، فشارهای مردمی، قدرتطلبی، تعصبهای سمتی و زبانی عنوان کرده و امیدوار به خلع این گروه از قدرت هستند. شماری از آگاهان امور سیاسی اظهارات سراجالدین حقانی را هماهنگی شده با رهبر طالبان عنوان میکنند، اما برخی دیگر، از کودتای نظامی در میان این گروه خبر میدهند.
فوزیه کوفی، عضو مجلس نمایندهگان در حکومت پیشین، همزمان با بیشتر شدن اختلافات میان رهبران طالبان میگوید که محدودیتها علیه زنان، فشارهای مردمی، قدرتطلبی، تعصبهای سمتی و زبانی سبب تیرهگی روابط میان اعضای ارشد این گروه شده است.
او در صحبت با روزنامه 8صبح، تصریح کرد: «اختلافات روی ایدیولوژی و مفکوره نیست، اختلافات روی منابع، قدرت، چگونهگی تعاملشان با دنیا است. چون فکر میکنند که رویکردی را که یک تعدادشان فعلاً گرفته، باعث کوتاه شدن عمر سیاسیشان میشود. اینها میفهمند که با رویکرد فعلی و با فشاری که بالای زنان افغانستان آوردهاند، نهتنها اینکه مشروعیت به دست نمیآورند، بلکه به مشکل جدی تعامل با دنیا مواجه هستند و یکی از دلایل افزایش اختلافاتشان هم همین است.»
کوفی، امیدوار خلع طالبان از قدرت است. وی میافزاید: «من فکر میکنم که با گذشت هر روز این اختلافات برجسته میشود و یکی از عوامل شکست طالبان همین اختلافات است که من امیدوار هستم این، یک فرصتی شود برای مردمسالاری.»
رحمتالله نبیل، رییس پیشین امنیت ملی افغانستان نیز در صحبت با روزنامه 8صبح گفت که تداوم اختلافات میان رهبران طالبان با گذشت زمان از «پرده تقدس امیر و بیعت بیرون» شده و از حالت تاکتیکی و پشت پرده، وارد مرحله استراتژیک و علنی خواهد شد.
او تصریح کرد: «در اینصورت جوانب مختلف در صدد تشدید یارگیری از کشورهای بیرونی و همچنان یارگیری در بعد داخل ساختاری طالبان خواهد شد که شکل و ژست همان محافظهکاران و اصلاحطلبان رژیم ایران را بهخود خواهد گرفت. و اینکه این اختلاف تنها در حد نرم آن خواهد ماند و یا وارد یک فاز تقابل نظامی و حذف یکدیگر خواهد شد مربوط میشود به بعضی عوامل دیگر داخلی و خارجی که عجالتاً در این مورد پیشداوری قبل از وقت خواهد بود.»
او خطاب به جوانان افزود: «اپوزیسیون ضدطالب، خصوصاً نسل جوان، باید از این چالش روزافزون بین طالبان منحیث یک فرصت استفاده کنند و اختلافهای خود را کنار گذاشته و با وارد شدن به یک گفتمان ملی و ارایه بدیل سیاسی قابل قبول به همه اقوام و اقشار افغانستان و جامعه جهانی، طرحی را برای نجات افغانستان از رفتن به یک جنگ خونین داخلی عقیدوی/قومی ارایه نمایند.»
فضلاحمد معنوی، وزیر پیشین عدلیه افغانستان هم در واکنش به اختلافات درونگروهی طالبان گفته است: «رهبر گروه طالبان، احکام خود را در یک حلقه معدود از ملاهای تندرو صادر میکند.» آقای معنوی باورمند است که شبکه حقانی به رهبری سراجالدین حقانی که به پاکستان نزدیک است، با گذشت هر روز، اختلافاتش با حوزه قندهار به رهبری ملا هبتالله که با امریکا و هند نزدیکی دارد، در حال عمیقتر شدن است.
آگاهان سیاسی نسبت به اختلافات میان رهبران طالبان دیدگاههای متفاوت دارند. شماری، اظهارات اخیر سراجالدین حقانی را هماهنگشده با رهبر طالبان عنوان میکنند، اما برخی دیگر، از کودتای نظامی میان این گروه خبر میدهند.
احمد سعیدی، یکی از آگاهان امور سیاسی، در صحبت با روزنامه 8صبح گفت: «من مخالفت طالبان را جدی و سرنوشتساز نمیدانم. اول، به هیچ صورت با سنوسالی که ملایعقوب دارد و عدم درایت و مدیریت و بیکفایتیای که ملا برادر دارد، اینها نمیتوانند که جانشین ملاهبتالله شوند. از سوی دیگر، هر نوع اختلافاتی که باشد، تا حالا سایه ISI بر طالبان حاکم است. وقتیکه مخالفتهای اینها جدی میشود، باز ISI نمیگذارد که به برخورد برسند.»
وی تصریح کرد: «من معلومات دارم که ملا هبتالله در هفته آینده به کابل میآید و از آنچه که عمل کرده، میخواهد دفاع کند. تغییرات بنیادی در بین طالبان به زودی آمدنی نیست. گپا یک ذره رسانهای است و میخواهند به خورد مطبوعات بعضی حرفها را بدهند که ما مشکلاتی داریم.»
اما برخی از آگاهان امور سیاسی دیگر، اختلافات میان رهبران طالبان را جدی عنوان کرده و میگویند که در «درون» طالبان رقابتهای شدید میان گروهای حقانی و قندهاری به دلایل مختلف فکری، سیاسی، اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی، ارتباطات استخباراتی و روابط برخیشان با کشورهای بیگانه وجود دارد.
ویس ناصری، آگاه امور اقتصادی، در صحبت با روزنامه 8صبح گفت: «به دلیل اختلافات شدیدی که میان این گروه وجود دارد، بالاخره به سرنوشت حزب دموکراتیک خلق افغانستان مواجه میشوند. نتیجه و عاقبت این رقابتها کودتای درونی است.»
گفتنی است که سراجالدین حقانی، سرپرست وزارت امور داخله طالبان، با انتقاد از رهبری این گروه گفته که انحصار قدرت و تحمیل دیدگاه بالای مردم به سود آنان نیست. سرپرست وزارت امور داخله طالبان، این گفتهها را روز شنبه، ۲۲ دلو، در سفر به ولایت خوست، در جنوبشرق افغانستان و در مراسم فراغت دانشآموزان یک مدرسه دینی بیان کرده است. حقانی ادامه وضعیت فعلی را غیرقابل تحمل دانسته و تاکید کرده که مردم از آنان فاصله خواهند گرفت. سراجالدین حقانی تاکید کرده که در شرایط فعلی نیاز است تا به زخمهای مردم مرحم گذاشته شود.
هرچند سرپرست وزارت امور داخله طالبان به مورد خاصی از انحصار قدرت و تحمیل دیدگاه اشاره نکرده، اما ظاهراً هدف او مسدود ماندن دروازه مکاتب و دانشگاهها بهروی دختران و ممنوعیت کار زنان است که واکنشهای گسترده منفی جامعه جهانی را نسبت به این گروه در پی داشته است.
در پی این انتقاد تند حقانی، ذبیحالله مجاهد، سخنگوی این گروه، گفته که این شیوه برای انتقاد مناسب نیست. هرچند مجاهد از سراجالدین حقانی نام نبرده، اما غیرمستقیم با اشاره به سخنان اخیر وی گفته که اصول اخلاق اسلامی ایجاب میکند که انتقاد از «امیر»، وزیر و مسوول باید با پیشانی باز صورت بگیرد و «امیر» و مسوول هم با پیشانی باز به انتقادات پاسخ ارایه کند.
وی افزوده است: «اصول اخلاقی انتقاد از امیر طوری است که فرد از طریق مصون، محفوظ و محرم به وی نزدیک شده و طوری انتقاد کند که کسی نشود.»
اعتراف سراجالدین حقانی مبنی بر انحصار قدرت و تحمیل دیدگاه بالای مردم از سوی گروه طالبان، بیانگر اختلافات عمیق موجود میان سران این گروه است که اخیراً آمنه محمد، معاون دبیرکل سازمان ملل، پس از سفر به افغانستان از آن سخن گفته بود.
معاون دبیرکل سازمان ملل متحد که چند روز پیش برای بررسی وضعیت زنان در افغانستان، به کشور سفر کرده بود، گفت که دیدگاه طالبان عقبمانده و از قرن ۱۳ میلادی جلوتر نیامده است. او میگوید که کشورهای جهان باید کمک کنند که این گروه به قرن ۲۱ بیاید. معاون دبیرکل سازمان ملل میگوید که در میان افرادی که از رهبری طالبان با او ملاقات داشتهاند، تنها ملا متقی، سرپرست وزارت خارجه این گروه و یک معاون نخستوزیر طالبان در مورد زنان یک خط مشخص فکری داشتند.
طالبان پس از رسیدن به قدرت در افغانستان محدودیتهای زیادی را بر مردم، بهویژه زنان و دختران وضع کردند. زنان و دختران را از تحصیل و کار در کشور منع کردهاند. این سیاستهای طالبان سبب شده است که با گذشت بیش از یکونیم سال هیچ کشوری این گروه را به رسمیت نشناسد. با وجودیکه برخی چهرههای کلیدی طالبان دیدگاههای مخالف رهبری این گروه ارایه میکنند، اما تاکنون درباره برداشتن این محدودیتها هیچ گونه اقدام عملی نکردهاند.
ملا هبتالله، رهبر طالبان، ملا حسن آخوند، رییسالوزرای طالبان، ملا یعقوب، فرزند ملاعمر و وزیر دفاع طالبان و نیز سراجالدین حقانی، وزیر داخله طالبان از چهرههای کلیدی طالبان است که قدرت در میان آنان تقسیم شده است.