پیام امیر قطر به امیر طالبان؛ منابع: «ملای کلان» با کسی دیدار نکرده است
قطر در امضای موافقت‌نامه دوحه میان ایالات متحده امریکا و طالبان نقش موثری داشت. دوحه، پایتخت این کشور، بیش از دو سال مرکز دیپلماسی طالبان بود و در تازه‌ترین مورد نیز از نشست سازمان ملل متحد با نماینده‌گان ویژه بیش از ۲۰ کشور جهان در مورد افغانستان میزبانی کرد. طالبان در ۲۱ ماه گذشته با وجود تلاش‌های فراوان در هم‌سویی با کشورهای حامی‌شان، موفق نشده بهعنوان حکومت مشروع از سوی جامعه جهانی پذیرفته شوند. نخست‌وزیر قطر در جریان سفر به افغانستان، به مرکز فرمان‌روایی طالبان در قندهار نیز رفته است. به باور تحلیل‌گران، او حامل پیام مهمی به رهبر طالبان بوده است. تحلیل‌گران سیاسی به این باورند که محتوای این پیام ممکن نتایج نشست سازمان ملل بوده که حدود ۱۰ روز پیش در قطر برگزار شده بود. رهبر طالبان در جریان دست‌کم دو سال گذشته بهگونه رسمی با هیچ مقام خارجی دیدار نکرده و نماینده‌گان کشورها و معاون سازمان ملل متحد نیز نتوانسته پیام‌شان را بهگونه مستقیم به او برسانند. هرچند منابع از میان چهره‌های سیاسی در قندهار احتمال می‌دهند که رهبر طالبان با این مقام قطری دیدار روبه‌رو داشته، اما منابع محلی می‌گویند که «ملای کلان» با نخست‌وزیر قطر ملاقات نکرده است. در اعلامیه وزارت خارجه قطر نیز به این موضوع اشاره نشده است.
پس از سقوط افغانستان به دست طالبان، محمد بن عبدالرحمان آل‌ثانی، نخست‌وزیر و وزیر امور خارجه قطر، نخستین مقام بلندپایه خارجی است که به افغانستان سفر می‌کند. او روز جمعه، ۲۲ ثور، با عبدالله الخلیفی، رییس استخبارات این کشور، به مرکز فرمان‌روایی رهبر طالبان به قندهار رفته تا پیام امیر خود را به امیر طالبان برساند. سخنگویان طالبان، تصاویری از جریان دیدارهای این مقام‌های بلندپایه قطر با ملا محمدحسن آخوند، رییس‌الوزرا و امیرخان متقی، سرپرست وزارت خارجه این گروه منتشر کرده‌اند.
ذبیح‌الله مجاهد، سخنگوی طالبان، روز جمعه، ۲۲ ثور، در رشته‌‌توییتی نوشته است که رییس‌الوزرای این گروه با نخست‌وزیر قطر در مورد استحکام روابط و افزایش اعتماد گفت‌وگو کرده است. براساس توییت مجاهد، مقام‌های قطری و طالبان در مورد کمک‌‌های دولت قطر در بخش‌های آموزشی، پزشکی و اقتصادی نیز صحبت کرده‌اند. افزون بر این، در خبرنامه طالبان گفته شده که وزیر خارجه قطر حامل پیامی از سوی امیر قطر به رهبران این گروه بوده است. رییس‌الوزرای طالبان از قطر خواسته است تا در تقویت اعتماد بین جامعه جهانی و افغانستان نقش بیشتری ایفا کند. هنوز روشن نیست که نخست‌وزیر قطر با ملا هبت‌الله آخوندزاده، رهبر طالبان، دیدار داشته است یا خیر؛ اما منابع به ۸صبح می‌گویند که او با «ملای کلان» (ملا هبت‌الله آخوندزاده) دیدار نکرده است. به قول منابع در قندهار «ملای کلان با کسی نمی‌بیند.»
وزارت خارجه قطر نیز روز جمعه، ۲۲ ثور، با انتشار بیانیه‌ای خبری گفته است که نخست‌وزیر این کشور با محمدحسن آخوند، رییس‌الوزرای طالبان، در قندهار دیدار کرده است. در این بیانیه آمده است: «در این دیدار راه‌های حمایت از افغانستان برای کاهش اثرات بحران‌های کنونی بهویژه در سطوح انسانی و اقتصادی بررسی شد.» اعلامیه وزارت خارجه قطر می‌افزاید: «دولت قطر حمایت بی‌دریغ خویش را از همه اقشار مردم افغانستان و تلاش برای دست‌یابی به امنیت، ثبات، رفاه و زنده‌گی شایسته» انجام خواهد داد.
این مقام بلندپایه قطر در حالی به قندهار سفر کرده که دولت قطر به تاریخ ۱۱ و ۱۲ ثور امسال میزبان نشست مهم بین‌المللی به رهبری سازمان ملل متحد و اشتراک نماینده‌گان ویژه کشورها در مورد افغانستان بوده است. پیش از برگزاری این نشست، امینه محمد، معاون دبیرکل سازمان ملل متحد، در سخنرانی‌اش در دانشگاه پرینستون امریکا گفته بود که سازمان ملل در مورد شرایط به رسمیت شناختن طالبان در نشست دوحه گفت‌وگو می‌کند. به باور تحلیل‌گران، با توجه به اشراف دولت قطر بالای طالبان، این مقام قطری حامل پیامی از جامعه جهانی به طالبان بوده که فرصت‌های موجود را غنیمت بشمارند. اما توماس نیکلاسون، نماینده ویژه اتحادیه اروپا برای افغانستان، گفته است که در نشست دوحه توافق شده که شرایط به رسمیت شناختن طالبان فراهم نیست.
بی‌اعتنایی طالبان به خواست‌های جهان
سازمان ملل متحد در گزارشی وضعیت حقوق بشری در افغانستان زیر تسلط طالبان را به بررسی گرفته است. این گزارش موارد مرتبط به محرومیت شهروندان افغانستان بهویژه زنان از حقوق اساسی آنان را مستند کرده است. در این گزارش آمده است: «مردم افغانستان، بهویژه زنان و دختران از داشتن حقوق کامل انسانی خود محروم‌اند.» از سوی دیگر وزارت خارجه امریکا در گزارش سالانه خود گفته است که طالبان در جریان سال ۱۴۰۱ خورشیدی مرتکب انواع نقض حقوق بشری شده‌اند. در این گزارش آمده است: «برخورد سرکوب‌گرانه و تبعیض‌آمیز طالبان در مقابل زنان در سال ۲۰۲۲ بی‌رحمانه بوده است.»
سازمان عفو بین‌الملل نیز در گزارش‌های متعددی از نقض گسترده حقوق بشر از سوی طالبان پرده برداشته است. در یک گزارش این نهاد آمده است که طالبان علاوه بر اعمال محدودیت بر زنان، آزادی رسانه‌ها و آزادی بیان را نیز سرکوب کرده‌اند. به گفته این سازمان، بازداشت‌های خودسر، شکنجه و ناپدید شدن معترضان، اعدام‌های غیرقانونی، شکنجه و بازداشت مخالفان از سوی طالبان همچنان ادامه دارد. در تازه‌ترین مورد ریچارد بنت، گزارشگر ویژه حقوق بشر سازمان ملل در امور افغانستان، فشرده یک گزارش خود از وضعیت افغانستان را منتشر کرده است. در فشرده گزارش او از تبعیض طالبان علیه زنان و دختران، سرکوب سیستماتیک زنان و دختران و وخامت دوام‌دار وضعیت حقوق بشری، عمیقاً ابراز تاسف شده است. با این حال طالبان به نقض گسترده حقوق بشر بهویژه محرومیت زنان، سرکوب منتقدان و مخالفان سیاسی، وضع محدودیت و سانسور رسانه‌ها ادامه داده‌اند. این گروه رژیم خود را همه‌شمول توصیف می‌کند و از جهان می‌خواهد که در امور داخلی این گروه مداخله نکند. این در حالی است که جامعه جهانی تعامل و بحث به رسمیت شناختن این گروه را مشروط به رعایت حقوق بشر و ایجاد دولت همه‌شمول کرده است.
واکنش زنان و مقام‌های حکومت پیشین به سفر نخست‌وزیر قطر به قندهار
زنان و دختران در جریان ۲۱ ماه گذشته، همواره نسبت به اعمال سیاست‌های «تبعیض‌آمیز» طالبان اعتراض کرده و از جامعه جهانی خواسته‌اند که این گروه را به رسمیت نشناسد. زنان و دختران معترض از کشورهای همسایه و دولت‌هایی که در حال حاضر با طالبان تعامل دارند، خواسته‌اند که برای این گروه «لابی‌گری» نکنند. این زنان دولت قطر را در مسلط ساختن طالبان بر افغانستان، متهم می‌کنند.
شمسیه (نام مستعار) یکی از زنان معترض است. او که به دلیل تهدیدات جدی امنیتی نمی‌خواهد نامش در گزارش ذکر شود، در صحبت با روزنامه ۸صبح می‌گوید: «سفر نخست‌وزیر قطر به قندهار، نشان می‌دهد که طالبان حتا به کسانی که آن‌ها را به قدرت رسانده‌اند، هم اعتنایی نمی‌کنند. اگر قطر زمینه را برای طالب مساعد نمی‌ساخت، طالب را تریبون بین‌المللی نمی‌داد، طالب هرگز به این ساده‌گی به قدرت نمی‌رسید. حالا قطر در سطح جهان به خاطر سفیدنمایی طالبان مسوول است و از همین خاطر باز آستین بالا زده که جنایت‌های دو‌ساله این گروه را بپوشاند، همان‌گونه که جنایت‌های بیست‌ساله‌شان را پوشاند.»
فضل‌احمد معنوی، وزیر عدلیه حکومت پیشین، نیز با نشر توییتی گفته است که طالبان به قطر و سایر کشورهایی که در رسیدن این گروه به قدرت تلاش کرده‌اند، اعتنا نمی‌کنند. او در توییتی افزوده است: «مقام ارشد سیاسی و استخباراتی قطری که نقش دست‌یار امریکا در امور افغانستان را ایفا می‌کنند، به قندهار رفته‌اند تا پیام امریکا و جهان را به طالبان برسانند. مهلت به پایان رسیده. طالب به هیچ یکی از تعهدات به شمول قطع رابطه با سایر گروه‌های تروریستی عمل نکرده، دقیق آن‌چه ما قبلاً گفته بودیم.»
حمایت قطر از طالبان بهعنوان ابزار بازی در نظم بین‌المللی
شماری از شهروندان و مقام‌های حکومت پیشین معتقدند که قطر در نظم بین‌المللی، با حمایت از طالبان بهعنوان رادیکال‌ترین گروه مذهبی، استفاده ابزاری می‌کند. به باور آنان، قطر در افغانستان بنیادگرایی را تقویت می‌کند، اما در جهان غرب از خود چهره جدید به نمایش می‌گذارد. آنان با نشر تصاویر نخست‌وزیر قطر از جریان سفرهایش در بریتانیا و قندهار، گفته‌اند که این کشور برای خود نوگرایی و برای افغانستان بنیادگرایی می‌خواهد.
عبدالله خنجانی، معین پیشین وزارت دولت در امور صلح که در مذاکرات دوحه بهعنوان تسهیل‌کننده اعضای هیات مذاکراتی حکومت پیشین نیز کار کرده، سفر نخست‌وزیر قطر به افغانستان زیر کنترل طالبان را بهگونه تلویحی تشویق رادیکالیسم توصیف کرده است. او در توییتی نوشته است: «قطر انرژی و منابع سیاسی قابل توجهی را برای پرورش بازیگران رادیکال بهعنوان مشتریان فداکار در سطح جهان سرمایه‌گذاری می‌کند. به هدف جلب حمایت غرب از آرمان‌های ژیوپولیتیکی و جهانی خود، این رویکرد را خواهد داشت.»
او حمایت قطر از طالبان را دارای پیامدهایی علیه نوسازی و تنوع در منطقه خوانده است. در توییت این مقام حکومت پیشین همچنان آمده است: «پیامدهای مهمی برای نوسازی و تنوع در خاورمیانه، جنوب آسیا و آسیای مرکزی است. برای مقابله موثر با این پروژه، بسیج بازیگران بزرگ‌تر ضروری است. چین، روسیه، عربستان سعودی، ایران و ترکیه این نفوذ قاطعانه را مهار کنند.»
جمشید یما امیری، یکی از خبرنگاران کشور، نیز در توییتی عکس‌هایی از جریان دو سفر این مقام قطری را منتشر کرده است. او با نشر عکس‌های سفر نخست‌وزیر قطر در بریتانیا گفته است: «رهبر قطر و همسرش در مراسم تاج‌گذاری شاه بریتانیا، اما قطر از سال ۲۰۱۰ بدین‌سو تمام توانش را به کار بسته تا یک رژیم واپس‌گرا، ضد زن، ضد آزادی و تمدن را در کشور ما حاکم سازد. آن‌ها توانستند این کار را بکنند، اکنون می‌خواهند این رژیم قهقرایی و دست‌نشانده را مشروعیت بخشند.»
در نزدیک به دو سال گذشته، طالبان در خلای قانون در افغانستان حاکمیت کرده‌اند. این گروه در عین حال که خواستار مشروعیت جهانی است، به اراده جمعی مردم افغانستان رجوع نکرده و حاکمیت خود را قدسیت مذهبی می‌دهد. این گروه پارلمان را بهعنوان عالی‌ترین مرجع قانون‌گذاری، حذف و همه قوانین حکومت گذشته را ملغا اعلام کرده‌اند. ملا هبت‌الله آخوندزاده، رهبر طالبان، گفته است که روی تمام قوانین در افغانستان خط بطلان کشیده شود. او تاکید کرده که در حاکمیت طالبان هیچ قانونی به جز «قانون الاهی» اجراشدنی نیست. طالبان براساس این روایت رهبرشان، زنان را از تمام عرصه‌های زنده‌گی جمعی محروم و مخالفان رژیم‌شان را به شدیدترین حالت سرکوب کرده‌اند.
