پس از سقوط نظام جمهوری در افغانستان، به شمول رهبران سیاسی، سیاستمداران و نخبهگان عرصههای مختلف جامعه، کشور را ترک کردهاند. در جریان نه ماه گذشته شماری از چهرههای سیاسی در بیرون از افغانستان دست به ایجاد احزاب مختلف سیاسی زده و خواستار برقراری نظام غیرمتمرکز در افغانستان شدهاند. در تازهترین مورد حزبی جدید زیر نام «حزب شهروندان افغانستان» به رهبری دکتر ذاکرحسین ارشاد، استاد دانشگاه، و عضویت جمعی از چهرههای سیاسی و فرهنگی دیگر در فرانسه اعلام موجودیت کرده است. این حزب با شعار «افغانستان برای همه شهروندان» و اصل شهروندمحوری، وارد کارزار سیاسی شده است. دستاندرکاران این حزب میگویند که برای تحقق نظام سیاسی فدرالی مبارزه میکنند تا همه شهروندان بتوانند به حقوق اساسی خود نایل شوند. مسوولان «حزب شهروندان افغانستان» در فکر پیدا کردن جایگزین برای رژیم طالبان هستند. به گفته اعضای این حزب، حکومت همهشمول در چارچوب نظام طالبانی تمدید چرخه باطل سیاسی، استمرار بحران نفسگیر جامعه و به خطر انداختن نظم بینالمللی است. از نظر اعضای این حزب، تعامل و تساهل بازیگران منطقه و جهان با طالبان به معنای باجدهی است.
«حزب شهروندان افغانستان» روز جمعه، ۱۹ حوت، در مقر پارلمان فرانسه اعلام موجودیت کرده است. دکتر ذاکرحسین ارشاد، رییس این حزب، در جریان سخنرانی افتتاحیه حزب بر تغییر «رویهها و قواعد انحصارگرایانه سیاست» تاکید کرده است. او گفته است که برای تحقق نظام سیاسی غیرمتمرکز و شهروندمحور که همه مردم افغانستان در آن حس مالکیت داشته باشند، مبارزه میکند. اعضای این حزب تصریح میکنند که این مجموعه سیاسی متشکل از چهرههای اکادمیک، سیاستمداران و افراد بانفوذ اقتصادی و فرهنگی جامعه افغانستان هستند. در محفل تاسیس این حزب در مقر پارلمان فرانسه، برخی از اعضای پارلمان فرانسه نیز اشتراک داشتهاند.
آقای ارشاد در این سخنرانی مداخلههای خارجی، برتریجوییهای قومی، بنیادگرایی مذهبی و انحصارطلبی در عرصه سیاسی کشور را از دلایل عمده بیثباتی سیاسی و بحرانهای چند دهه اخیر در افغانستان خوانده است. نوار تصویری از جریان سخنرانی رییس حزب شهروندان افغانستان در اختیار روزنامه ۸صبح قرار گرفته است. در این سخنرانی دکتر ذاکرحسین ارشاد میگوید: «افغانستان با همدستی عوامل خارجی و حلقات فاشیستی به گروه تروریستی طالبان سپرده شده است.» او تاکید کرده که این حزب خواستار برچیدن نظام استبدادی طالبان در افغانستان است. رییس «حزب شهروندان افغانستان» افزوده که برای پایان بخشیدن به این رژیم استبدادی از هر امکان باید استفاده شود.
این حزب ابراز امیدواری میکند که با تلاشهای پیگیر سیاسی با حمایت مردم و جامعه جهانی بتواند نظام سیاسی پاسخگو و مبتنی بر آرای مردم را در کشور ایجاد کند. رهبر این حزب افزوده است که خروج سپهر عمومی از حوزه انحصار و احساس تعلق همهگانی نسبت به سیاست از اهداف راهبردیاش است.
آقای ارشاد در جریان سخنرانی در محفل افتتاحیه، راههای حل پیشنهادی و اصول بنیادین این حزب را برای افغانستان ارایه کرده است. به گفته او، اعتقاد به ارزش و کرامت ذاتی انسانها و معیار حقوقی افراد، از اساسیترین اصلهای مبارزاتی «حزب شهروندان افغانستان» است. رییس حزب شهروندان افغانستان علاوه کرده که نظام پیشنهادی این حزب، فدرالی است. او در مورد سیاست خارجی این حزب گفته است: «با تاکید بر اصل وابستهگی متقابل واحدهای سیاسی و الزامات جهانی شدن جنگ و صلح معتقد به سیاستی است که در آن بازیها بهصورت برد – برد در نظر گرفته شود.»
آقای ارشاد علاوه کرده است: «از نظر ما تعامل و رابطه حسنه با همسایهگان و جهان و به رسمیت شناختن منافع ملی آنها در منطقه بخشی از منافع ملی افغانستان است. احترام گذاشتن به ارزشهای دموکراتیک و جهانی، حقوق بشر، حقوق زنان به معنای احترام گذاشتن به ارزشهای استراتژیک افغانستان میباشد.»
رییس «حزب شهروندان افغانستان» طالبان را خطر جهانی توصیف کرده است. به گفته او، بنیادگرایی، خطر ذاتی برای کل جهان و ارزشهای مدرن و دموکراتیک دنیای معاصر است. رییس این حزب سیاسی تأکید کرده است: «هرگونه تعامل و تساهل و جستوجوی منافع موقتی هر بازیگر در هر سطحی از رهگذر تروریسم و گروههای رادیکال طالبانی به معنای تندهی به تاوان استراتژیک میباشد.»
آقای ارشاد در این سخنرانی خطاب به جامعه جهانی افزوده است: «مساله ما روش حکومتداری طالبان نیست، بلکه ایده طالبان و نظام طالبانی است. اگر افغانستانِ همکار جهان میخواهید و جهان مصون از خطر تروریسم میطلبید، باید برای دگردیسی کلی و جایگزینی نظام طالبان فکر شود؛ حکومت همهشمول در چارچوب نظام طالبانی به جز تمدید چرخه باطل سیاسی و استمرار بحران نفسگیر جامعه و به خطر انداختن نظم بینالمللی چیز دیگری نمیباشد.»
این حزب سیاسی در حالی در بیرون از افغانستان تاسیس شده است که پیش از این «حزب ملی آزادی افغانستان» به رهبری رحمتالله نبیل، رییس عمومی امنیت ملی پیشین افغانستان نیز در خارج از افغانستان اعلام موجودیت کرده است. رحمتالله نبیل، رییس این حزب، در ۲۶ جدی سال روان خورشیدی در یک نشست مجازی گفته است که طالبان مردم افغانستان را تحقیر کردهاند و همه تحقیرشدهگان برای رهایی و آزادی کشور همسو شوند. او نیز از نظام غیرمتمرکز سخن گفته است.
با این حال، شماری از مقامهای دولت پیشین نیز احزاب سیاسی جداگانه تاسیس کردهاند. در این میان سرور دانش، معاون دوم ریاست جمهوری پیشین، یک حزب سیاسی زیر نام «حزب عدالت و آزادی» تاسیس کرده است. او نیز گفته است که برای استقرار نظام فدرالی در کشور مبارزه میکند. در حالی که او در زمان تصدی معاونت خود گفته بود که نظام فدرالی در افغانستان قابل اجرا نیست. افزون بر اینها، حزب سیاسی دیگری نیز در خارج از افغانستان زیر نام «حرکت ملی صلح و عدالت» تاسیس شده است. محمدحنیف اتمر، وزیر امور خارجه حکومت پیشین و معصوم استانکزی، رییس عمومی امنیت ملی حکومت اشرف غنی، از چهرههای مشهور و اصلی این جریان سیاسی یاد میشوند. جلیل شمس، وزیر پیشین اقتصاد کشور، رهبر موقت این تشکل سیاسی است. این حزب خواستار ایجاد «نظام و اداره مشروع» در کشور شده است که از رأی و اراده همه شهروندان افغانستان از جمله زنان، منشا بگیرد.
در همین حال شماری از شهروندان کشور با انتقاد از ایجاد احزاب «بدون جغرافیا» میگویند که باید برای مقابله با طالبان گامهای عملی و اساسی برداشته شود. به گفته آنان، همه نیروهای سیاسی باید انسجام و هماهنگی لازم به خرج دهند تا بتوانند اعتماد مردم و جامعه جهانی را جلب کنند، در غیر آن با سیاست «آنلاین» دگرگونی در وضعیت تاریک افغانستان به وجود نخواهد آمد.