په افغانستان کې د جنګ جګړو، ناامنیو او تاوتریخوالي ترڅنګ یوه بله ناوړه ښکارنده چې افغانان یې ډېر کړولي اداري فساد دی، چې نړیوالو هم په ځلونو له دې امله پر افغان چارواکو نیوکې کړې دي.
په وروستیو ورځو کې، د مشرانو جرګې درې غړي چې د عایداتي ادارو د ارزونې موخه د هېواد شمال ته تللي وو د حیرتان ګمرک له مسوولینو د څلوېښت زره ډالرو رشوت اخیستو پرمهال ونیول شول. ولسمشرۍ دفتر هم ویلي، درې سناتوران چې د بډو اخیستو پرمهال نیول شوي، دوه یې د مشرانو جرګې انتصابي غړي وو چې ولسمشر یې په مشرانو جرګه کې غړیتوب لغوه کړ.
په همدې حال کې، د عامې روغتیا د وزیر څلور خپلوان د دغه وزارت له کارکوونکو د رشوت غوښتلو په تور نیول شوي دي. سرچینې وايي چې په نیول شویو کسانو کې یو د عامې روغتیا د وزیر ورور او بل د احمد جواد عثماني زوم او د تره زوی دی، دوه تنه نور د روغتیا د وزیر سلاکاران دي.
که څه هم، د لویې څارنوالۍ ویاند جمشېد رسولي ویلي چې ددغو کسانو د فساد دوسیې به په پوره بې طرفۍ وڅېړي او پایلې به یې له خلکو سره شریکې کړي. خو یوازې د روان کال له پیل راهیسې، په یو شمېر ولایتونو کې د کورونا په بودیجه او خلکو ته د وچې ډوډۍ په پيسو کې فساد، په ګمرکونو کې د پارلمان د غړو په سپارښتنه د کارکوونکو ګمارل او له دولت څخه د غضنفر ګروپ په میلیاردونه افغانۍ پورونه د فساد بېلګې بللی شو چې تر ډېره دولتي چارواکي پکې ښکېل بلل شوي خو آیا د فساد د دغو دوسیو پایلې له خلکو سره شریکې شوې؟
له بده مرغه په تېرو کابو شلو کلونو کې په ډېری دولتي ادارو کې له لوړپوړو چارواکو نیولې تر عادي کارکوونکو اخلاقي، اداري او مالي فساد ورځ تربلې د یوې ناوړه او ساري ناروغۍ په شان خپرېږي.
په داسې حال کې چې د هېواد له نیمايي زیات وګړي د بې وزلۍ تر کرښې لاندې ژوند کوي، خو دولتي چارواکي لوړ معاشونه، د کور کرایه او آن د دسترخوان لګښت هم اخلي او په عیش او نوش کې ژوند کوي. خو عادي وګړو د ژوندانه وضعیت ته هېڅ پاملرنه نه کېږي.
په دې هیله چې نور نو په هېواد کې د فساد د مخنیوي لپاره ریښتیني، صادقانه او عملي ګامونه پورته او اولس د خلکو خدمتګار چارواکي او مسوولین ولري.