د افغان ښځو انزوا، د افغانستان د پرمختګ لپاره ننګونه

په تېرو لسیزو کې له ټولنیز، سیاسي او اقتصادي ژونده د افغان ښځو ایستنه یوه له هغو سترو مسایلو ده چې د افغانستان په پرمختګ باندې یې اغېز کړی دی. دغه چلند په افغاني ټولنه کې د کلتوري، ټولنیزو او سیاسي افکارو او عقایدو د خپریدو او غه راز په دې هیواد کې د جګړو او بهرنیو لاسوهنو له امله منځ رامنځته شوی دی. بې له شکه چې د افغانستان له ټولنیز، سیاسي او اقتصادي ژونده د ښځو اېستلو د دغه هېواد پر پرمختګ ډېر اغېز لرلی دی.

په افغانستان کې د سختو او تبعیضي قوانینو له لارې د ښځو د حذف عملیات چې له شک پرته د جګړې او وسله والو شخړو له لارې کلونه وړاندې پیل شوي؛ خو د طالبانو له واکمنۍ سره دا بهیر په رسمي او سختو عملیاتو بدل شو. افغان ښځې په دې ټولنه کې د ژوند او کار د نامناسبو شرایطو له امله له ډېرو محدودیتونو سره مخ دي. دا لیکنه د افغانستان په پرمختګ باندې د ښځو د حذف اغېزې څېړي.

په تېرو لسیزو کې د طالبانو د حکومت له نسکورېدو وروسته، افغان ښځې په خپل ژوند کې له پام وړ محدودیتونو سره مخ وې. بل خوا، افغانستان ته د بهرنیو ځواکونو تر راتګ او د یوه ډیموکراټيک حکومت له جوړېدو وروسته، د ښځو د حقونو په تړاو ډېر سخت قوانین لغوه شول. له هغه وخت راهیسې افغان ښځو په سیاست، تعلیم او یو شمیر نورو برخو کې ونډه اخیستل پیل کړي دي. دغه کار د دې لامل شو، چې افغانستان د ترقۍ او پرمختګ پر لور روان شي. خو د طالبانو په بیا واکمنېدو سره دغه پرمختګونه په یوه ناڅاپي ګوزار سره له منځه ولاړل. دا د طالبانو د رژيم له نظره عادلانه ده او هغوی د خپل پخواني رژيم په څېر پر ښځو محدوديتونه لګولي دي. ډېری افغان ښځې د کار او تحصیل پرېښودو ته اړې شوې دي.

په دې کې شک نه شته چې د ټولنې نیمه برخه ښځو جوړه کړې ده او نیمه نوره برخه یې د ښځې له خوا روزل کېږي. نو د یوې ټولنې د پرمختګ کچه په هغې ټولنه کې د لوستو خلکو په کچې پورې اړه لري.

په ټولنه او اقتصادي، ټولنیزو او سیاسي فعالیتونو کې له مشارکته د ښځو بې برخې کول د افغانستان د پرمختګ پر وړاندې یوه له سترو ننګونو ده. ښځې په هره ټولنه کې د اړین او د پاموړ بشري ځواک په توګه باید په بېلابېلو فعالیتونو کې حضور ولري، څو د هیواد په پایښت لرونکي پرمختګ کې ونډه واخلي. دلته د افغانستان په پرمختګ باندې د ښځو د بې برخې کېدو اغېزې څېړو.

– اقتصادي پراختیا: د کرنې، کارخونو جوړولو او خدمتونو په ګډون په بېلابېلو اقتصادي سکټورونو کې د ښځو ونډه د هېواد له اقتصادي پرمختګ سره مرسته کولای شي. دې ته په پام سره چې ښځې د نارینه وو په پرتله د کرنې په سکټور کې ډیر کار کوي، په دې برخه کې د هغوی حضور د تولیداتو له زیاتېدو او په ټولنه کې د بې وزلۍ له کمېدو سره مرسته کولای شي.

– ټولنیز پرمختګ: په ټولنه کې د ښځو حضور د روڼتیا، عدالت او ټولنیز انډول د زیاتېدو لامل کېږي. ښځې د ټولنیزو ستونزو لکه بې وزلۍ، تبعیض، تاوتریخوالي او بې روزګارۍ پر وړاندې د نارینه وو د برابرو شریکانو په توګه مبارزه کولای شي.

– کلتوري پرمختګ: په کلتوري او هنري فعالیتونو کې د ښځو ګډون د هېواد د رنګارنګۍ له زیاتولو او کلتوري بډاینې سره مرسته کوي. ښځې د کلتوري او تاریخي ارزښتونو په ساتلو او راتلونکو نسلونو ته د هغو په لېږد کې مهم رول لوبولای شي.

– سیاسي پرمختګ: په سیاست کې د ښځو حضور، د خلکو د استازو او پرېکړه کوونکو بنسټونو په توګه، پر دولتي فعالیتونو د څارنې او کنټرول د زیاتوالي لامل کېږي. دا د ډیموکراسۍ او بشري حقونو د ودې لامل کېږي. په افغانستان کې لا هم په سیاسي کچه د ښځو حضور محدود دی او دا د دې لامل کیږي، چې د ټولنې ډېری مسایل او د ښځو اړتیاوې له پامه غورځول شي، په ځانګړې توګه په کلیوالو سیمو کې.

– ښوونیز پرمختګ: ښځې د کاري ځواک د یوې مهمې برخې او د راتلونکو نسلونو د روزونکو په توګه باید ښوونې او روزنې ته لا زیات لاسرسی ولري. د ښځو ښوونه او روزنه د لوړو زده کړو د کچې د زیاتوالي او په اقتصادي، سیاسي او ټولنیزو فعالیتونو کې د ګډون لپاره د هغوی د وړتیاوو د لوړېدو لامل کېږي.

په ټوله کې په ټولنو او اقتصادي، ټولنیزو او سیاسي فعالیتونو کې له مشارکته د ښځو بې برخې کول د افغانستان د پرمختګ د ظرفیت او وړتیا وو د کمېدو لامل کېږي، نو ښځو ته په دغو فعاليتونو کې د ګډون د زياتو فرصتونو برابرول به د هېواد اقتصادي، ټولنيز، کلتوري او سياسي وضعيت ښه کړي. په ټولنو کې له مشارکته د ښځو بې برخې کول د بېلابېلو دلایلو لکه جنسیتي تبعیض، تاوتریخوالي او ټولنیزو دودونو له امله رامنځته کېږي، خو په یوه ټولنه کې یې پایلې ډېرې جدي او مهمې دي. د ښځو بې برخې کول په اقتصادي، سیاسي او ټولنیزو فعالیتونو کې د دې بشري ځواک د ظرفیت او وړتیاوو د کمېدو لامل کېږي، چې د هېواد دوامداره پرمختګ تر خپل اغېز لاندې راولي. په اقتصادي اوعایداتي فعالیتونو کې د ښځو نه ګډون په ټولنه کې د تولیداتو د کموالي، د بې روزګارۍ د رامنځته کېدو او بې وزلۍ لامل ګرځي. له بلې خوا، په سیاسي پرېکړو کې د ښځو نه ګډون، د هغوی بېلو تجربو، نظریاتو او اړتیاوو په پام سره د دې لامل کېږي چې دغو اړتیاوو ته پام ونه شي او د ټولنې مهم مسایل له پامه وغورځول شي. له همدې امله، ښځې د پام وړ بشري ځواک په توګه، باید په ټولو ټولنیزو، اقتصادي او سیاسي برخو کې حضور ولري څو د ټولنې له پایښت لرونکې پراختیا او پرمختګ سره مرسته وکړي.