طالبان په دیني مدرسو کې د خپلې ایډیولوژۍ په خپرولو تورن دي. دوی پر افغانستان له واکمنېدو وروسته په پراخه کچه د دیني مدرسو پر جوړولو پېل وکړ، داسې چې ډېری وګړي دې چارې ته د اسلامي بنسټپالنې د ترویج نوم ورکوي. دا په داسې حال کې ده چې تېرو دوهنیم کالو کې د ښوونځيو حالت مخ په ځوړ ښوول شوی او ډېرو زدهکوونکو چې د سفر وړتیا یې لرله له زدهکړو لاس په سر شوې دي. ورته مهال په فراه کې سرچینې وايي چې په دغه ولایت کې په دیني مدرسو کې د زدهکوونکو شمېر د ښوونځيو له زدهکوونکو ډېر شوی او دمګړۍ په دغه ولایت کې نږدې ۵۰ زره زدهکوونکي په دیني زدهکړو بوخت دي. د سرچینو په خبره، په فراه کې ۵۰۰ دیني مدرسې او ۴۱۹ ښوونځي فعال دي.
په فراه کې د ۸صبح ورځپاڼې موندنې ښيي چې په دغه ولایت کې د دیني مدرسو شمېر په بې مخینې ډول لوړ شوی دی. د ترلاسه شویو اطلاعاتو له مخې، طالبانو په دغه ولایت کې په تېرو شاوخوا دونیم کالو کې په پراخه کچه د دیني مدرسو پر جوړولو لاس پورې کړی دی.
کومې شمېرې چې باوري سرچینو له ۸صبح ورځپاڼې سره شریکې کړي، پکې ښکاري چې په دغه ولایت کې له ۵۰۰ ډېرې دیني مدرسې فعالې دي چې نږدې ۵۰ زره کسان پکې دینې زدهکړې کوي.
په فراه کې باخبره سرچینې مني چې په دغه ولایت کې له ۷۰ تر ۸۰ سلنې دینې مدرسې په تېرو دوو کالو کې جوړې شوي او دا چاره لا هم دوام لري. د سرچینو په خبره، په تېرو دوو کالو کې لسګونه کسان له دیني مدرسو فارغ شوي دي.
یوه باوري سرچینه وايي: «مدرسې ډېرې شوې دي. په فراه کې له ښوونځيو مدرسې ډېرې دي، ځکه طالبان راغلي هر چا ځانته مدرسه جوړه کړې ده. دمګړۍ په فراه کې ۵۰۰ دولتي او شخصي دیني مدرسې دي چې له ۴۵ زرو ډېر زدهکوونکي لري.»
سرچینه زیاتوي: «د هلکانو د دیني مدرسو سربېره، د نجونو لپاره هم ۲۴ دیني مدرسې فعالې دي چې دوه زره او ۵۰۰ نجونې پکې زدهکړې کوي، په داسې حال کې چې په فراه کې شاوخوا ۴۱۹ ښوونځي فعال دي.»
د سرچینو په خبره، شخصي دیني مدرسې د طالب قوماندانانو یا د دوی د ملاتړو ملایانو له لوري جوړې شوې دي. د سرچینو د ادعا له مخې، طالب قوماندانان د وسلې په زور او ګواښ سره د دیني مدرسو د جوړولو او پراخولو لپاره له خلکو پیسې ټولوي.
په دې اړه یوې سرچینې وویل: «د مدرسو دا شمېر د طالبانو واکمنۍ ته ورګرځي، په داسې حال کې چې پخوا د اوسنیو فعالو مدرسو له ډلې شاوخوا ۲۰ سلنه یې فعالې نه وې. ډېرې شخصي مدرسې د طالب قوماندانانو یا هغو ملایانو چې خپل خپلوان یې بلل کېږي، دي.»
دا سرچینه زیاتوي چې طالبان د دغو دیني مدرسو لګښتونه له خلکو په ځانګړي ډول له سوداګرو ټولوي. نوموړی ټینګار کوي: «قوماندان یا د مدرسې ملا سوداګر ته زنګ وهي چې مدرسې سره مرسته وکړه! د مدرسې زدهکوونکي وږي دي! سوداګر یا کسبګر له مجبورۍ له ۲۰ تر ۵۰ زرو مرسته کوي ان ډېری وخت داسې هم شوي چې د نورو ولایتونو سوداګرو ته یې زنګ وهلی چې زموږ له مدرسو سره مرسته وکړئ، هغوی هم مرسته کړې ده.»
سرچینې په فراه کې د دیني مدرسو د شمېر له زیاتېدا په داسې حال کې اندېښنه ښيي چې تېره اوونۍ له ۴۰۰ ډېر زدهکوونکي په دغه ولایت کې له دیني مدرسو فارغ شول. د سرچینو په خبره، طالب قوماندانانو د دغو زدهکوونکو په فراغتغونډه کې ګډون کړی او هغوی یې هڅولي دي. د سرچینې په خبره، له ۱۶ مدرسو ۳۲ نجونې هم د فارغو شویو له ډلې دي.
سرچینه وايي: «په فراه کې د روان کال د جدي له ۲۲ تر ۲۴مې نېټې ۴۱۹ کسان له دیني مدرسو فارغ شول چې له ډلې یې د ۳۲ نجونو په ګډون ۳۰۷ کسان د فراه په مرکز کې له دینې مدرسې، ۱۸ تنه د خاک سفید ولسوالۍ د ننګاباد کلي د دارالعلوم الشرعیه دیني مدرسې، ۶۰ تنه د پشت رود ولسوالۍ د ګجګین کلي د الاسراء له دیني مدرسې، ۲۸ تنه د فراهرود ولسوالۍ له ۹ دیني مدرسو او د ۵ نجونو په ګډون ۴۵ نور بیا د فراه د مرکز له شپږو دیني مدرسو فارغ شوې دي.»
تازه طالبانو اعلان کړی چې د دیني مدرسو فارغانو ته د ماسټرۍ سند ورکوي. د دوی تر واک لاندې د لوړو زدهکړو او پوهنې وزارتونو د طالبانو د جهادي مدرسو له ریاست سره په همغږۍ، په ټول هېواد کې د دیني مدرسو له فارغانو د ازموینې اخیستلو لړۍ پېل کړې ده.
دوی اعلان کړی چې په ۳۴ ولایتونو کې د دیني مدرسو څخه د فارغو شویو ۵۰ زره زدهکوونکو د سویې د تثبیت ازموینه اخیستل کېږي. د ازموینې لړۍ د جدي له ۳۰مې پېل شوې او یوه اوونۍ دوام لري.
طالبانو ویلي چې دا ازموینه د «عالمیه، عالیه او خامسه» په دورو کې ترسره کېږي. د معلوماتو له مخې، کوم کسان چې په بریالیتوب د «عالمیه» دوره تېره کړي هغوی ته د ماسټرۍ سند، «عالیه» دورې ته د لیسانس او «خامسه» دورې ته د ۱۲ صنف د فراغت سند ورکول کېږي.
له دې وړاندې د طالبانو تر واک لاندې د پوهنې وزارت ویلي و چې رهبر یې ملا هبتالله اخوندزاده په افغانستان کې د دیني مدرسو لپاره ۱۰۰ زره بستونو منلي دي.