متحده ایالاتو د طالبانو تر څارنې لاندې په اماني صندوق کې د دغه بانک د ۳.۵ ډالرو شتمنیو د ازادولو لپاره، د مرکزي بانک تفتیش د منلو وړ نه دی بللی. دغه حساب رسونه چې د امریکا له لوري تمویل شوې، ویې نشوای کړای چې په سویس کې له اماني صندوق نه د افغانستان د مرکزي بانک د شتمنیو د بېرته راګرځولو لپاره د واشنګټن ملاتړ ترلاسه کړي. د متحده ایالاتو د خزانه دارۍ یوه چارواکي ټینګار کړی چې د افغانستان مرکزي بانک، لازم اصلاحات نه دي راوستلي چې دغه اقدام، د ۳.۵ میلیارده ډالرو د نه راګرځېدو په اړه د متحده ایالاتو پرېکړه کې بدلون نه دی راوستلی. امریکا د افغانستان د مرکزي بانک د شتمنیو د بېرته راګرځولو لپاره، د مرکزي بانک په مشرتابه کې د طالبانو د درېیو غړو پر ځای د مسلکي بانک لرونکو ځای پر ځای کېدل او د سیاسي نفوذ نه لاسوهنې او د پیسو مینځلو پر وړاندې د کافي څارنو او د یوه خپلواک او معتبره څارونکي تر تفتیش لاندې د مالي تروریزم د مالي ټینګښت غوښتونکې شوې وه. خو دغه چاره تر دا مهاله د طالبانو له لوري پلي شوې نه ده. ویل کېږي چې په سویس کې اماني صندوق تېر کال د مرکزي بانک د ټولو اوو میلیاردو ډالرو د نیمایي شتمنیو د ذخیره کولو لپاره رامنځته شو چې پر افغانستان د طالبانو د واکمنېدو نه وروسته د امریکا په یوه فدرال بانک کې کنګل شوې وې.
د امریکا د متحده ایالاتونو د خزانه دارۍ وزارت، اعلان وکړ چې د طالبانو تر څارنې لاندې د مرکزي بانک پلټنه په اماني صندوق کې ددغه بانک د ۳.۵ میلیارده ډالرو شتمنیو د ازادولو لپاره نه ده منلې. د دغه وزارت په خبره، د طالبانو تر څارنې لاندې مرکزي بانک ونه شوای کړای د پام وړ روڼتیا رامنځته کړي. رویټرز خبري اژانس د امریکايي چارواکو له خولې راپور ورکړی چې د طالبانو تر مدیریت لاندې د افغانستان د مرکزي بانک پلټنه چې د متحده ایالتونو له لوري یې ملاتړ کېده، ویې نشوای کړای چې په سویس کې له اماني صندوق نه ددغه بانک د شتمنیو د بېرته راګرځولو لپاره د واشنګتن ملاتړ خپل کړي.
په راپور کې راغلي دي: «دوه برحاله چارواکو او یوه پخواني امریکايي چارواکي وویل چې د افغانستان د مرکزي بانک حساب رسۍ یا پلټنې چې د طالبانو له لوري مدیریت کېږي، د متحده ایالتونو په مالي ملاتړ یې ونشوای کړای چې په سویس کې له اماني بانک نه د ۳.۵ میلیارده ډالرو بانکي شتمنیو د بېرته راګرځولو لپاره د واشنګتن ملاتړ جلب کړي، کوم اقدام چې ددغه هېواد د مالي ناورین له کابو کېدو سره مرسته کوي.» د دغه راپور پر بنسټ، متحده ایالتونه د افغانستان د مرکزي بانک د ۳.۵ میلیارده ډالرو پیسو د بېرته راګرځولو لپاره، په دې بانک کې د لازمو اصلاحاتو غوښتونکی شوی دی. د امریکا د خزانه دارۍ وزارت ویلي دي چې د مرکزي بانک په مشرتابه کې باید د طالبانو د درېیو غړو پر ځای مسلکي بانک لرونکي وګمارل شي او دغه راز دغه ډله خپله ژمنتیا وښيي چې د بانک دارۍ په چارو کې لاسوهنه ونکړي. د امریکايي چارواکو د څرګندونو پربنسټ، طالبانو باید همداراز ډاډ ورکړي چې دغه بانک له سیاسي نفوذ نه لیرې پاتې کېږي او د پلټنې یا حساب رسۍ له امله د پیسو مینځلو او مالي تروریزم پر وړاندې کافي څارنې «معتبره خپلواکه څارنه» رامنځته کېږي.
د امریکا د خزانه دارۍ وزارت ویلي دي چې د طالبانو تر څارنې لاندې د افغانستان مرکزي بانک ونشوای کړای ددغه هېواد ارزونه بشپړه کړي او له همدې امله، د واشنګتن پرېکړه له بدلون پرته په خپل حال کې پاتې شوه. د متحده ایالتونو د خزانه دارۍ وزارت یوه چارواکي دغه پلټنه یوه «لومړنۍ ارزونه» بللې او ویلي دي چې بندیزونه ښيي چې د غوره هڅو لپاره درېیم ګړي ته اړتیا ده.
دا په داسې حال کې ده چې تر دې وړاندې، د افغانستان د بیاجوړونې لپاره د متحده ایالتونو ځانګړي پلټونکي راپور ورکړی چې د امریکا پراختیايي پروګرام (USAID) د پیسو مینځلو پر وړاندې د طالبانو تر مدیریت لاندې د مرکزي بانک د څارنې، د تروریزم مالي ټینګښت او د بانکي څارنې برخې او د دغه بانک د ورکړې څرنګوالی یې څارلی، خو له دغو پلټنو ترلاسه شوې ارزونې، علني شوي ندي. سربېره پر دې، د متحده ایالتونو د خزانه دارۍ وزارت یوه چارواکي ویلي دي چې په سویس کې د افغانستان پر اماني صندوق د څارنې څلورکسیز پلاوی باید د رایو په اتفاق د پیسو ورکړه تصویب کړي چې په دې اړه د امریکا د استازي ملاتړ اړین دی.
د افغانستان اماني صندوق تېر کال د ۳.۵ میلیارده ډالرو د ساتنې په موخه په سویس کې جوړ شوی دی. دغه صندوق د متحده ایالتونو، سویس او د افغانستان د پخواني دولت د دوو چارواکو د ګډ پلاوي له لوري څارل کېږي. د مرکزي بانک پخوانی رییس انورالحق احدي، او د افغانستان د مرکزي بانک د عالي شورا غړی او د امریکا په میرلند کې د مونتګومري په کالج کې ښوونکی شاه محمد محرابي، د دغه اماني صندوق د څارونکو غړو په توګه ګمارل شوي دي. د سویس په جینوا ښار کې دغه صندوق، د ټولو راکړو ورکړو او بانکي فعالیتونو، د افغانستان د نړۍوالو پورونو د ورکړې، د وارداتي برېښنا د تادیاتو او همداراز د پیسو د چاپ د راتلونکو اړتیاو ته د رسېدنې لپاره جوړ شوی دی.
په سویس کې د افغانستان د اماني صندوق غړي شاه محمد محرابي، هم رویټرز ته ویلي چې نوموړي تر دامهاله ددغې حساب رسۍ یا پلټنې جزییات لیدلي نه دي. محرابي ټینګار کړی چې د افغانستان د اماني صندوق له شتمنیو نه ګټه اخیستنه د قیمتونو په تثبیت او د هېواد د بانکونو د کافي نقدینده ګۍ په اطمینان پورې اړه لري. د نوموړي په خبره، ټول مالي سیستم افغانستان ته د بهرنیو ملاتړ کوونکو د مالي ملاتړ د کموالي له ګواښ سره مخ دی.
تر دې وړاندې، اماني صندوق ویلي چې په سویس کې د افغانستان د پیسو ذخیرو په تېر یوه کال کې ۱۲۸ میلیونه ډالره ګټه کړې ده. ددغه صندوق په خبره، که چېرې د افغانستان ۳.۵ میلیادرده ډالره د پیسو ذخیره په بانک کې پاتې شي، په کلني ډول به څه باندې ۱۰۰ میلیونه ډالره ګټه ترلاسه کړي. متحده ایالتونه په داسې حال کې د طالبانو تر څارنې لاندې په مرکزي بانک کې د اصلاحاتو راوستلو او د مسلکي او غیرسیاسي کسانو د ګمارلو غوښتونکی دی چې دغه بانک دا مهال د طالبانو د مدیره پلاوي له لوري پرمخ وړل کیږي چې دوه تنه د هغوی یې د بندیزونو په نوملړ کې شامل دي. طالبانو په دې اړه تر دامهاله غبرګون ندی ښودلی، خو تر دې وړاندې یې په پرلپسې ډول د مرکزي بانک د پیسو د ذخیرو پر ازادولو ټینګار کړی دی او له نړۍوالې ټولنې یې غوښتي دي چې په دې برخه کې له هغوی سره همغږي شي.
ویل کېږي چې د متحده ایالتونو ولسمشر جوبایډن، تېر کال د یوه اجرايي فرمان په لاسلیک کولو د افغانستان د مرکزي بانک د ۳.۵ میلیادرده ډالرو له شتنمیو نه ګټه اخیستنه په سویس کې یوه اماني صندوق ته وسپارله تر څو د افغانستان له اقتصاد سره د مرستې لپاره په مصرف ورسیږي. د پخواني دولت له سقوط سره، د مرکزي بانک څه باندې نهه میلیارده ډالره شتمنۍ په بهرنیو بانکونو کې منجمد شوي دي. له دې ډلې اووه میلیارده یې په متحده ایالتونو کې ساتل کېدې چې د امریکا د ولسمشر د سپارښتنې پر بنسټ، دغه اندازه پیسې په هغه صورت کې چې وکړای شي د طالبانو پر وړاندې په حقوقي دعوا کې د متحده ایالتونو د محکمو حکم ترلاسه کړي، د ۲۰۰۱ کال د سپټمبر د ۱۱ بریدونو قربانیانو ته ځانګړې شي. د افغانستان د مرکزي بانک شاوخوا دوه میلیارده نورې شتمنۍ، د اروپايي او متحده اماراتو په بانکونو کې ساتل کېږي. ویل کېږي چې دغه مالي وجوه هم په سویس کې اماني صندوق سپارل کېږي.